Η ΕΤΕΡΟΧΡΟΝΙΣΜΕΝΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΑΣ - Π. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

Η ΕΤΕΡΟΧΡΟΝΙΣΜΕΝΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΑΣ

Σ' ένα σήριαλ πού παρουσίασε ή ΕΡΤ 1, άκούστηκε μιά πολύ τολμηρή φράση γιά τόν καιρό μας. «' Εσύ έχεις μείνει άκόμη στήν εποχή μας. "Εχεις μείνει άκόμη στήνέποχή πού οί νέοι πέθαιναν γιά τίς ιδέες», λέει ό πατέρας μιας σύγχρονης ελληνικής οικογένειας σέ μιά παλιά επαναστάτρια, «σήμερα οί νέοι πεθαίνουν άπό ήρωίνη».

Είναι πραγματικά τολμηρή αύτή ή φράση, γιατί ό ετεροχρονισμός είναι ένας κανόνας λειτουργίας της νεοελληνικής κοινωνίας, πού δέν τολμάει κανείς εύκολα νά τόν παραβεί. Ζοϋμε όλα τά γεγονότα μέ καθυστέρηση πολλών χρόνων. Κλαίγαμε γιά περισσότερο άπό έναν αιώνα τούς νεκρούς του 1821, άγνοώντας σχεδόν τά θύματα της έποχής εκείνης.

Τώρα ό κανόνας του έτεροχρονισμοΰ επιβάλλει νά κλαίμε τά θύματα της δεκαετίας του ' 40. Τά σημερινά θύματα θά τά κλάψουμε τό 2020.

Δέν μπορούμε νά θρηνήσουμε τώρα όλες αύτές τίς εκατόμβες τών άνθρώπων, πού θυσιάζονται στούς μοχθηρούς θεούς της καταναλωτικής κοινωνίας. Δέν μπορούμε νά κλαίμε γι' αυτούς πού σκοτώνονται στούς δημόσιους δρόμους, γιατί αρνούνται νά δεχθούν πώς οί δρόμοι δέν είναι μόνο γι' αύτούς~ δέν μπορούμε νά θρηνούμε γι' αύτούς πού θερίζει ό καρκίνος, σάν συνέπεια του άγχους καί τής λαιμαργίας δέν μπορούμε νά θρηνούμε εκείνους πού πεθαίνουν, επειδή εξάντλησε τήν καρδιά τους ή απληστία. Δέν  μπορούμε νά θρηνούμε τώρα κανέναν άπ' όλους αυτούς, γιατί ό κανόνας του ετεροχρονισμού επιβάλλει νά θρηνήσουμε εκείνους πού πέθαναν στούς πρό τεσσαρακονταετίας ιδεολογικούς αγώνες.

Όχι πώς δέν θάπρεπε νά χύσουμε καί γι' αύτούς καυτά δάκρυα, άλλά μόνο πού οί ετεροχρονισμένοι θρήνοι δέν μπορούν νά έχουν τήν εύεργετική δυνατότητα του περιορισμού τών θυμάτων.

Οί ιδεολογικοί άγώνες μάς στοίχισαν πράγματι πολλές πολύτιμες ζωές, άλλά τώρα δέν πεθαίνει κανείς στόν τόπο μας άπό ιδεολογία, άλλά πεθαίνουν πολλοί -καί μάλιστα διπλό θάνατο, σωματικό καί πνευματικό- άπό άδυναμίανά αναστείλουν, έστω καί γιά λίγο, τήν ικανοποίηση οποιασδήποτε επιθυμίας τους.

"Αν δέν είχε κυριαρχήσει τόσο άπόλυτα στή ζωή αύτοΰ του τόπου ό κανόνας του έτεροχρονισμοΰ καί μπορούσαμε νά θρηνήσουμε τώρα τά τόσα πολλά καί τόσο τραγικά θύματα πού θυσιάζονται τόσο άπάνθρωπα στίς φοβερές θεότητες της καταναλωτικής κοινωνίας μας, ίσως ό θρήνος νά μάς βοηθούσε νά συνειδητοποιήσουμε τή συμφορά καί 'ίσως νά μπορούσαμε νά περιορίσουμε τό σύγχρονο όλεθρο, άντί νά καταναλωνόμαστε στήν ετεροχρονισμένη άντιμετώπιση ολέθρων του παρελθόντος.

Έξ άλλου, σέ προηγούμενες εποχές βρισκόταν πάντοτε κάποιος νά θρηνήσει ετεροχρονισμένα τούς νεκρούς. Τώρα όμως, άν συνεχίσουμε τίς ειδωλολατρικές ανθρωποθυσίες, ίσως νά μήν ύπάρχουν πολλοί γιά νά θρηνήσουν ετεροχρονισμένα τό 2020 τά σύγχρονα θύματα.

Οί άναχρονισμοί, χωρίς άμφιβολία, είναι ζωοκτόνοι, άλλά δέν κρύβουν τήν παρελθοντολογική πρόθεσή τους καί έτσι μάς δίνουν τή δυνατότητα νά προφυλαχθούμε άπό τό κακό πού μπορούν νά μάς προκαλέσουν, ματαιώνοντας τήν άνά-πτυξη καί τήν πρόοδο. Ό ετεροχρονισμένος εκσυγχρονισμός όμως είναι πολύ πιό επικίνδυνος, γιατί μάς παρουσιάζει τό πέτρωμα τής ζωής σάν πρόοδο καί άνάπτυξη.

Αξίζει νά σημειωθεί ότι, ενώ στό περιβάλλον μας αύτη τή στιγμή κυριαρχεί ένα κλίμα πού επιδιώκει τή συνεχή άνανέωση, στή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας κυριαρχεί ή συνεχής επανάληψη.

Σ' ολόκληρο τόν πολιτιστικά δυτικό κόσμο κυριαρχεί μιά μανία ανανεώσεως. Μιά λατρεία του νέου καί περιφρόνηση του παλαιού. Νέο καί καλό σχεδόν ταυτίζονται, ενώ τό παλαιό είναι τουλάχιστον ύποπτο, καί ή ταχύτητα μέ τήν όποία τό νέο παλιώνει διαρκώς επιταχύνεται, έτσι ώστε νά καταντά φρενήρης. Διαρκώς άκοΰμε κάτι καινούριο, άλλά καί διαρκώς άναζητάμε νά ακούσουμε κάτι καινούριο, γιατί άλλιώς πλήττουμε.

Έξ άλλου, ή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας επιμένει νά έπαναλαμβάνει τά ίδια πράγματα. Ό λειτουργικός ετήσιος κύκλος άνακυκλώνεται. Επαναλαμβάνονται τά Χριστούγεννα καί τό Πάσχα, επαναλαμβάνονται οί Τεσσαρακοστές καί τά Εύαγγελικά άναγνώσματα. Επαναλαμβάνονται στίς άκολουθίες καί στή λειτουργία οί ίδιοι ύμνοι, οί Ίδιες εύχές, οί Ίδιες αιτήσεις. «"Ετι καί έτι έν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν». Επαναλαμβάνουμε χιλιάδες, εκατομμύρια φορές τίς προσευχές μας κατ' ιδίαν, τό «Κύριε ήμών Ιησού Χριστέ έλέησόν με τόν άμαρτωλόν». Μερικοί μάλιστα «μοντέρνοι» ορθόδοξοι λαϊκοί καί κληρικοί, μέ τήν πεποίθηση ότι διαπίστωσαν μιά δυσλειτουργία στη ζωή τής Εκκλησιάς, προτείνουν ανανεωτικά μέτρα. «Γιατί νά λέμε τρεις φορές τό Κύριε έλέησον καί όχι μία» κτλ. Βέβαια, δέν θά άσχοληθοΰμε εδώ μ' αύτά τά συμπτώματα νηπιάσεως. Αύτά θά πρέπει νά αντιμετωπισθούν στά πνευματικά νηπιαγωγεία, άλλά μπορούμε νά διερωτηθούμε τί σημαίνει αύτή ή διαφορά άνάμεσα στό πολιτιστικό κλίμα τής επιδιώξεως τής διαρκούς άνα-νεώσεως, πού κυριαρχεί γύρω μας, καί στήν επανάληψη τής λειτουργικής μας ζωής. Ή διαφορά αύτή σημαίνει πολλά πράγματα, πού επίσης δέν θά μπορούσαμε νά διερευνήσουμε έδώ. Θά άσχοληθούμε μόνο μέ μιάϊσως διάσταση αύτής τής δραματικής διαφοράς.

Τά νέα έρεθίσματα πού τό πολιτιστικό μας κλίμα φροντίζει νά μάς βομβαρδίζουν διαρκώς, λειτουργούν σάν διαρκής άλλαγή εντυπώσεων καί μ' αύτή τή διαρκή άλλαγή εντυπώσεων επιτυγχάνονται δύο πράγματα, τά όποια επιδιώκει επίμονα ό σύγχρονος άνθρωπος.

Ή διαρκής άλλαγή εντυπώσεων, πρώτον, διασκεδάζει, λειτουργεί σάν ήρεμιστικό, σάν άπόδραση άπό τή δυσφορία τής ζωής καί άν άκόμη αύτές οί εναλλασσόμενες εντυπώσεις είναι πνευματοφανεϊς καί θεολογικές, καί δεύτερον άποκλείει τό ενδεχόμενο νά προλάβει τό ερέθισμα νά κινηθεί άπό τό νοϋ στήν καρδιά.

"Ετσι στήν πράξη, αύτή ή εναλλαγή έντυπώσεων λειτουργεί σάν άντιγνώση, άφοϋ ή γνώση ή πραγματική δέν επιτυγχάνεται, άν τό γνωσιολογικό ερέθισμα δέν γίνει ύπαρξιακό βίωμα. "Οταν δέ οί έναλλασσόμενες εντυπώσεις είναι πνευματικές καί θεολογικές, όπως ή ανάγνωση ιερών κειμένων κ.ά., τότε τά πνευματικά καί θεολογικά έρεθίσματα γίνονται δαιμονικά όργανα έντελώς άντιπνευματικά καί άντιθεολογικά, γιατί κοντά στ' άλλα μάς καλλιεργούν τήν άμετακί-νητη ψευδαίσθηση ότι ένασχολούμεθα μέ τά θεία.

Μέ αύτή τήν εναλλαγή τών έντυπώσεων ό διάβολος εξαπατά τόν άνθρωπο τώρα, όπως άλλοτε έξαπάτησετόν πρωτόπλαστο μέ τόν άπαγορευμένο καρπό. Ή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας όμως δέν θέλει νά κρατήσει τόν άνθρωπο μακριά άπό τήν άλήθεια, άλλά θέλει ακριβώς νά τόν φέρει πρόσωπο μέ πρόσωπο μέ τήν άλήθεια. Θέλει νά φέρει τό μήνυμα τής άλήθειας στήν καρδιά τοϋ άνθρώπου. Ή άπόσταση όμως άπό τό νοϋ ώς τήν καρδιά είναι πολύ μεγάλη καί ή επανάληψη γίνεται αντίστροφα ή κλίμακα τοϋ Ιακώβ πού άνεβάζει τόν άνθρωπο άπό τή γή στόν ούρανό, κατεβάζοντας άπό τό νοϋ του στήν καρδιά του τό μήνυμα τής άλή θειας.

[2]

«Έλεγε ό άββάς Ιωάννης: Επισκεφθήκαμε κάποτε άπό τή Συρία τόν άββά Ποιμένα καί ήθελήσαμε νά τόν έρωτήσουμε γιά τή σκληρότητα τής καρδιάς- ό δέ γέροντας δέν έγνώριζε ελληνικά καί ό διερμηνέας δέν έτυχε έκεί. Μόλις λοιπόν μάς είδε στενοχωρημένους ό γέροντας, άρχισε νά ομιλεί στά ελληνικά καί νά λέγει: ' Η φύση τοϋ νερού είναι απαλή, καί ή τοϋ λίθου σκληρή- τό δέ κανάτι, όταν κρέμεται επάνω άπό τό λίθο, σταλαγματιά σταλαγματιά, τρυπά τό λίθο. "Ετσι καί ό λόγος τοϋ Θεοϋ είναι άπαλός, ή δέ καρδιά μας σκληρή- άκούοντας δέ πολλές φορές ό άνθρωπος τό λόγο τοϋ Θεού, ανοίγεται ή καρδιά του στό φόβο τοϋ Θεοϋ»1

.

[3]

«Γιατί συμβαίνει πολλές φορές, μέ τή συνεχή διδασκαλία, τό άροτρο τοϋ λόγου, κατεβαίνοντας στά βάθη τής ψυχής, νά ξεριζώνει τό πάθος πού τήν ταλαιπωρεί. Γιατί αύτός πού άκούει πολλές φορές θά επηρεασθεί κατά τι, γιατί δέν μπορεί ένας άνθρωπος πού άκούει διαρκώς νά μήν ύποστεί κάποια επίδραση»2.

1. Αποφθέγματα Γερόντων, ο.π., σελ. 606-609.

2. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. IX εις Τιμόθεον, Μigne 62, σελ. 632.

[4]

«Όπως ακριβώς στήν περίπτωση τοϋ δημοδιδασκάλου, άν ένα παιδί, άν καί ακούει συνεχώς τά πρώτα στοιχεία δεν τά μαθαίνει, θά είναι άνάγκη (ό δάσκαλος) νά διδάσκει δυνατά τά ϊδια συνεχώς στό μαθητή" καί δέ θά σταματήσει τή διδασκαλία μέχρις δτου μπορέσει (αυτός) νά τά μάθει σωστά" γιατί είναι μεγάλη άνοησία νά τό οδηγήσεις σέ άλλα πράγματα, χωρίς νά τοϋ έχεις μάθει καλά τά πρώτα- έτσι ακριβώς καί στήν έκκλησία, άν, ένώ λέμε διαρκώς τά ϊδια πράγματα, δέν μαθαίνετε τίποτε περισσότερο, δέν θά πάψουμε ποτέ νά λέμε τά ϊδια πράγματα. Γιατί, άν ή διδασκαλία μας ήταν ζήτημα επιδείξεως καί ματαιοδοξίας, θά ήταν σκόπιμο νά πηδάμε άπό τό ένα θέμα στό άλλο καί νά άλλάζουμε διαρκώς, χωρίς νά σκεπτόμαστε εσάς, άλλά μόνο τά χειροκροτή-ματά σας. Άλλά, εφόσον δέν έχουμε αφιερώσει τό ζήλο μας σ' αύτό, άλλά όλοι μας οί κόποι είναι γιά τό όφελος σας, δέν θά πάψουμε νά σας μιλάμε γιά τά ϊδια θέματα, μέχρι νά καταφέρετε νά τά μάθετε»3.

3. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. VI εις  Εβραίους, Migne 63, σελ. 75-76.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σελίδες 14 έως 15 από το Βιβλίο

Ι5ΒΝ 978-960-527-841-0  © 2014, π. Φιλόθεος Φάρος © 2014, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση στο Ορθόδοξο Διδίκτυο

Επιτρέπεται η αναδημοσίεση των κειμένων με αναφορά Πηγής το Ιστολόγιο

ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-