Αυτογνωσία (Γ΄). Το βάθος της ψυχής και το ψάξιμο!
«Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν· ούτω βαθύν λόγον έχει»
Τα σύνορα της ψυχής δε θα μπορέσεις να τα ανακαλύψεις όσο κι αν προχωρήσεις, έστω κι αν πορευθείς πάνω σε όλους τους δρόμους τόσο βαθύ λόγο έχε η ψυχή.
(Ηράκλειτος)
«Η επιστημονική και φιλοσοφική γνώση μπορεί να διατυπωθεί με ορισμούς, αλλά το πρόσωπο είναι πάνω από κάθε ορισμό, και κατά συνέπεια άγνωστο εξωτερικά· μόνο το ίδιο μπορεί να αποκαλύψει τον εαυτό του. Αφού ο Θεός είναι κρυμμένος, έτσι και ο άνθρωπος έχει μυστικά βάθη».
(Γέροντας Σωφρόνιος, Η ζωή Του ζωή μου. Σελ. 57-58))
«βαθεῖα ἡ καρδία παρά πάντα, καὶ ἄνθρωπός ἐστι· καὶ τίς γνώσεται αὐτόν»
(Ιερεμίας 17,9-10)
Όργωνε βαθιά, να έχεις πολύ σιτάρι
αρχαίο ανεξερεύνητο ορυχείο
με κοιτάσματα άγνωστα η ψυχή σου
σκάψε βαθιά να βρεις το χρυσάφι σου.
Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει.
Υπάρχουνε βάθη που δεν τ΄ ανιχνεύει
ο ήλιος. Όρη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη.
Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες. Τα μάτια δε λένε.
Δεν υπάρχουνε σκάλες τόσο μεγάλες
να κατέβει κανείς ως εκεί που ταράζεται
του ανθρώπου ο πυρήνας. Αν μιλούσε η σιωπή,
αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου.
(Νικηφόρος Βρεττάκος, Χορικό)
- Η ασυνείδητη περιοχή κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικότητας
Οι ψυχολογικές θεωρίες διδάσκουν συνήθως ότι η περιοχή αυτή κατέχει τα 9/10 σχεδόν της προσωπικότητας του ανθρώπου. Αν δε, όπως είπαμε ληφθεί υπ όψη η διδασκαλία της χριστιανικής ανθρωπολογίας (Δογματικής), για την αμαύρωση και αχρείωση του «κατ’ εικόνα» από την αμαρτία, τότε ασφαλώς και από την άποψη αυτή είναι δυνατόν να γίνει παραδεκτή η παραπάνω θέση των ψυχολογικών θεωριών.
(Ενδεικτικά μνημονεύουμε εδώ σχετική παρατήρηση του Αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου,
«Το τίμιο σκεύος της ψυχής έχει πολύ μεγάλο βάθος, τόσο που λέγει· «ο ίδιος ο Θεός ερευνά την
άβυσσο και τη καρδιά του ανθρώπου (Σοφ. Σειράχ 42,18)». Διότι όταν ξέκλινε ο άνθρωπος από την εντολή του Θεού, και βρέθηκε κάτω από την επίδραση της αμαρτίας, αφού τον αιχμαλώτισε αυτή, που και αυτή είναι σαν μία άβυσσος πικρίας με μεγάλο βάθος, μπαίνοντας μέσα στον άνθρωπο κυρίεψε τους χώρους της ψυχής μέχρι τα πιο βαθιά μέρη της. Ας παρομοιάσουμε την ψυχή που ενώθηκε με την αμαρτία σαν ένα μεγάλο δέντρο, που έχει πολλά κλωνάρια, και τις ρίζες του βαθιά ριζωμένες μέσα στη γη· έτσι και τους χώρους που βρίσκονται μέσα στα πιο βαθιά μέρη της ψυχής τους κυρίευσε η αμαρτία που μπήκε εκεί και αναπτύχθηκε με τη συνήθεια και την παρεμπόδιση του αγαθού…».Ομιλία ΜΑ παράγρ. Α -η μετάφραση από τις εκδ. ΕΠΕ σελ. 563-. Επίσης στο ίδιο «το μεγαλύτερο μέρος εξουσιάζεται από την αμαρτία και ένα μέρος από την χάρη και υποκλέπτεται και δεν γνωρίζει»
(Ιωάννου Κορναράκη, Μαθήματα Εξομολογητικής σελ. 64-65)
«Ο γέροντας Πορφύριος είχε παρακολουθήσει μερικά μαθήματα ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο, για να του λυθεί η απορία, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν ψυχίατροι που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη της ψυχής. Και συμπέρανε:
Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι μοιάζουν με τον τυφλό, που με την αφή προσπαθεί να καταλάβει τα πράγματα που βρίσκονται γύρω του. Η ψυχή είναι πολύ βαθειά και μόνο ο Θεός τη γνωρίζει»
(Δ. Τάτση, Διδαχές Γερόντων, σ. 147)
«Χρώμα πάνω στο χρώμα,
πώς να διακρίνεις τη σκουριά;»
(Τάσος Κόρφης στο Αγκαλιά με τον εαυτό μας,Ντέμη Σταυροπούλους σελ. 151)
«Ενδον σκάπτε. Ενδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις»
(=Σκάβε μέσα σου! Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβρύζει ακατάπαυστα, αν ακατάπαυστα σκάβεις)
(Μάρκος Αυρήλιος)
«Ολο ξεχνάμε να κατεβούμε στο βυθό.
Δεν βάζουμε τα ερωτηματικά μας αρκετά βαθιά»
(Βιττγκενστάιν)
Ερωτήθη κάποτε ένας ερημίτης:
- Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους επαίνους και τα εγκώμια;
Και απάντησε:
- Να έχετε ταπείνωση και να γνωρίζετε καλά τον εαυτό σας. Να σας πω ένα παράδειγμα: Όταν σκαλίζω στο ξύλο μια μορφή αγίου και τελειώνω, νομίζω ότι είναι καλή. Την ξανακοιτάζω μετά από λίγο και βλέπω ότι έχει ελλείψεις. Αν βάλω τον φακό, θα δω ότι δεν είναι τίποτα το σπουδαίο. Το ίδιο πάλι και με τα χέρια. Βλέπουμε ότι είναι καθαρά. Αν βάλουμε όμως τον φακό, θα δούμε ότι έχουν βρωμιές και πολλά μικρόβια. Έτσι, να κοιτάμε προσεκτικά τον εαυτό μας και θα βλέπουμε ότι δεν είμαστε τίποτα και ας λέει ο κόσμος»
(Αθωνικό Γεροντικό, Ιωαννικίου Κοτσώνη σελ.433-434)
«Στις περιπτώσεις που δεν επηρεάζει η προσευχή για να λυθεί κάποιο πρόβλημα, να αναπαύσει και να φωτίσει τον άνθρωπο, τότε σημαίνει ότι ο άνθρωπος για τον οποίο προσεύχεσαι έχει ένα βαθύτερο προσωπικό πρόβλημα, που πρέπει να το εντοπίσει και να ταπεινωθεί. Τότε η προσευχή ενεργεί πολύ αποτελεσματικά.
Κάποτε μια φίλη μου, που είχε ένα σοβαρό πρόβλημα και δεν εύρισκε λύση και παρηγοριά για πολλά χρόνια, πήγε να δει τον γέροντα με το παράπονο πως κανείς δεν μπορεί να την βοηθήσει, εννοώντας και τον γέροντα. Ο γέροντας χωρίς να ακούσει το παράπονό της, της λέει:
- Αν οι προσευχές μας δεν μπορούν να βοηθήσουν, τότε κάτι υπάρχει μέσα σου πολύ βαθύ ατακτοποίητο.
Αυτό ήταν, αντελήφθη η παθούσα τι ακριβώς της είπε ο γέροντας και στράφηκε περισσότερο στον εαυτό της με προσοχή και αυτοέλεγχο.
Μετά από πολύ καιρό την συνάντησα και της εκδήλωσα τη χαρά μου που την είδα τόσο καλά. Ναι μου είπε, αυτό και αυτό μου είπε ο γέροντας και πολύ βοηθήθηκα.
Αυτή θέση του Γέροντα βοήθησε και μένα σε πολλές περιπτώσεις στη ζωή μου»
(Δήμητρας Δαβίτη, Αναμνήσεις από τον Γέροντα Σωφρόνιο του Εσσεξ, σελ. 129-130)
«Ο Γέροντας Πορφύριος διηγείται:
- Όταν υπηρετούσα στην Πολυκλινική, έβλεπα συχνά να συμβαίνει το εξής. Άρχιζε ο γιατρός να εξετάζει τον ασθενή κι εκείνος διαμαρτυρόταν και του έλεγε ότι δεν ήταν σε εκείνο το σημείο που πονούσε, αλλά αλλού. Και του έλεγε ο γιατρός: «Μπορεί εσύ να πονάς εκεί, αλλά αλλού είναι το πρόβλημα». Και συνέχιζε ο γέροντας Πορφύριος:
«Ετσι συμβαίνει και στην πνευματική ζωή. Εμείς νομίζουμε ότι είναι έτσι τα πράγματα, ενώ αλλού βρίσκονται οι αιτίες για αυτά που συμβαίνουν μέσα μας και στη ζωή μας»
(Ανθολόγιο Συμβουλών, γέροντος Πορφυρίου σελ. 174)
«Αγνοούμε τον ίδιο τον αυτό μας… Πραγματικά, καθώς φαίνεται, το δυσκολότερο από όλα είναι να γνωρίσει κανείς καλά τον εαυτό του. Γιατί όχι μόνο το μάτι μας που βλέπει τα έξω από τον άνθρωπο δεν είναι κατάλληλο να βλέπει τον εαυτό μας, αλλά και αυτός ο νους μας, που βλέπει με πολλή ακρίβεια και γρήγορα το ξένο αμάρτημα, είναι βραδυκίνητος στο να αντιληφθεί τα δικά μας ελαττώματα»
(Μεγάλου Βασιλείου Παιδαγωγική Ανθρωπολογία, Χαρώνη Βασιλείου αριθμ. κειμένου 399)
(Ηράκλειτος)
«Η επιστημονική και φιλοσοφική γνώση μπορεί να διατυπωθεί με ορισμούς, αλλά το πρόσωπο είναι πάνω από κάθε ορισμό, και κατά συνέπεια άγνωστο εξωτερικά· μόνο το ίδιο μπορεί να αποκαλύψει τον εαυτό του. Αφού ο Θεός είναι κρυμμένος, έτσι και ο άνθρωπος έχει μυστικά βάθη».
(Γέροντας Σωφρόνιος, Η ζωή Του ζωή μου. Σελ. 57-58))
«βαθεῖα ἡ καρδία παρά πάντα, καὶ ἄνθρωπός ἐστι· καὶ τίς γνώσεται αὐτόν»
(Ιερεμίας 17,9-10)
Όργωνε βαθιά, να έχεις πολύ σιτάρι
αρχαίο ανεξερεύνητο ορυχείο
με κοιτάσματα άγνωστα η ψυχή σου
σκάψε βαθιά να βρεις το χρυσάφι σου.
Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει.
Υπάρχουνε βάθη που δεν τ΄ ανιχνεύει
ο ήλιος. Όρη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη.
Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες. Τα μάτια δε λένε.
Δεν υπάρχουνε σκάλες τόσο μεγάλες
να κατέβει κανείς ως εκεί που ταράζεται
του ανθρώπου ο πυρήνας. Αν μιλούσε η σιωπή,
αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου.
(Νικηφόρος Βρεττάκος, Χορικό)
- Η ασυνείδητη περιοχή κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικότητας
Οι ψυχολογικές θεωρίες διδάσκουν συνήθως ότι η περιοχή αυτή κατέχει τα 9/10 σχεδόν της προσωπικότητας του ανθρώπου. Αν δε, όπως είπαμε ληφθεί υπ όψη η διδασκαλία της χριστιανικής ανθρωπολογίας (Δογματικής), για την αμαύρωση και αχρείωση του «κατ’ εικόνα» από την αμαρτία, τότε ασφαλώς και από την άποψη αυτή είναι δυνατόν να γίνει παραδεκτή η παραπάνω θέση των ψυχολογικών θεωριών.
(Ενδεικτικά μνημονεύουμε εδώ σχετική παρατήρηση του Αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου,
«Το τίμιο σκεύος της ψυχής έχει πολύ μεγάλο βάθος, τόσο που λέγει· «ο ίδιος ο Θεός ερευνά την
άβυσσο και τη καρδιά του ανθρώπου (Σοφ. Σειράχ 42,18)». Διότι όταν ξέκλινε ο άνθρωπος από την εντολή του Θεού, και βρέθηκε κάτω από την επίδραση της αμαρτίας, αφού τον αιχμαλώτισε αυτή, που και αυτή είναι σαν μία άβυσσος πικρίας με μεγάλο βάθος, μπαίνοντας μέσα στον άνθρωπο κυρίεψε τους χώρους της ψυχής μέχρι τα πιο βαθιά μέρη της. Ας παρομοιάσουμε την ψυχή που ενώθηκε με την αμαρτία σαν ένα μεγάλο δέντρο, που έχει πολλά κλωνάρια, και τις ρίζες του βαθιά ριζωμένες μέσα στη γη· έτσι και τους χώρους που βρίσκονται μέσα στα πιο βαθιά μέρη της ψυχής τους κυρίευσε η αμαρτία που μπήκε εκεί και αναπτύχθηκε με τη συνήθεια και την παρεμπόδιση του αγαθού…».Ομιλία ΜΑ παράγρ. Α -η μετάφραση από τις εκδ. ΕΠΕ σελ. 563-. Επίσης στο ίδιο «το μεγαλύτερο μέρος εξουσιάζεται από την αμαρτία και ένα μέρος από την χάρη και υποκλέπτεται και δεν γνωρίζει»
(Ιωάννου Κορναράκη, Μαθήματα Εξομολογητικής σελ. 64-65)
«Ο γέροντας Πορφύριος είχε παρακολουθήσει μερικά μαθήματα ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο, για να του λυθεί η απορία, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν ψυχίατροι που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη της ψυχής. Και συμπέρανε:
Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι μοιάζουν με τον τυφλό, που με την αφή προσπαθεί να καταλάβει τα πράγματα που βρίσκονται γύρω του. Η ψυχή είναι πολύ βαθειά και μόνο ο Θεός τη γνωρίζει»
(Δ. Τάτση, Διδαχές Γερόντων, σ. 147)
«Χρώμα πάνω στο χρώμα,
πώς να διακρίνεις τη σκουριά;»
(Τάσος Κόρφης στο Αγκαλιά με τον εαυτό μας,Ντέμη Σταυροπούλους σελ. 151)
«Ενδον σκάπτε. Ενδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις»
(=Σκάβε μέσα σου! Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβρύζει ακατάπαυστα, αν ακατάπαυστα σκάβεις)
(Μάρκος Αυρήλιος)
«Ολο ξεχνάμε να κατεβούμε στο βυθό.
Δεν βάζουμε τα ερωτηματικά μας αρκετά βαθιά»
(Βιττγκενστάιν)
Ερωτήθη κάποτε ένας ερημίτης:
- Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους επαίνους και τα εγκώμια;
Και απάντησε:
- Να έχετε ταπείνωση και να γνωρίζετε καλά τον εαυτό σας. Να σας πω ένα παράδειγμα: Όταν σκαλίζω στο ξύλο μια μορφή αγίου και τελειώνω, νομίζω ότι είναι καλή. Την ξανακοιτάζω μετά από λίγο και βλέπω ότι έχει ελλείψεις. Αν βάλω τον φακό, θα δω ότι δεν είναι τίποτα το σπουδαίο. Το ίδιο πάλι και με τα χέρια. Βλέπουμε ότι είναι καθαρά. Αν βάλουμε όμως τον φακό, θα δούμε ότι έχουν βρωμιές και πολλά μικρόβια. Έτσι, να κοιτάμε προσεκτικά τον εαυτό μας και θα βλέπουμε ότι δεν είμαστε τίποτα και ας λέει ο κόσμος»
(Αθωνικό Γεροντικό, Ιωαννικίου Κοτσώνη σελ.433-434)
«Στις περιπτώσεις που δεν επηρεάζει η προσευχή για να λυθεί κάποιο πρόβλημα, να αναπαύσει και να φωτίσει τον άνθρωπο, τότε σημαίνει ότι ο άνθρωπος για τον οποίο προσεύχεσαι έχει ένα βαθύτερο προσωπικό πρόβλημα, που πρέπει να το εντοπίσει και να ταπεινωθεί. Τότε η προσευχή ενεργεί πολύ αποτελεσματικά.
Κάποτε μια φίλη μου, που είχε ένα σοβαρό πρόβλημα και δεν εύρισκε λύση και παρηγοριά για πολλά χρόνια, πήγε να δει τον γέροντα με το παράπονο πως κανείς δεν μπορεί να την βοηθήσει, εννοώντας και τον γέροντα. Ο γέροντας χωρίς να ακούσει το παράπονό της, της λέει:
- Αν οι προσευχές μας δεν μπορούν να βοηθήσουν, τότε κάτι υπάρχει μέσα σου πολύ βαθύ ατακτοποίητο.
Αυτό ήταν, αντελήφθη η παθούσα τι ακριβώς της είπε ο γέροντας και στράφηκε περισσότερο στον εαυτό της με προσοχή και αυτοέλεγχο.
Μετά από πολύ καιρό την συνάντησα και της εκδήλωσα τη χαρά μου που την είδα τόσο καλά. Ναι μου είπε, αυτό και αυτό μου είπε ο γέροντας και πολύ βοηθήθηκα.
Αυτή θέση του Γέροντα βοήθησε και μένα σε πολλές περιπτώσεις στη ζωή μου»
(Δήμητρας Δαβίτη, Αναμνήσεις από τον Γέροντα Σωφρόνιο του Εσσεξ, σελ. 129-130)
«Ο Γέροντας Πορφύριος διηγείται:
- Όταν υπηρετούσα στην Πολυκλινική, έβλεπα συχνά να συμβαίνει το εξής. Άρχιζε ο γιατρός να εξετάζει τον ασθενή κι εκείνος διαμαρτυρόταν και του έλεγε ότι δεν ήταν σε εκείνο το σημείο που πονούσε, αλλά αλλού. Και του έλεγε ο γιατρός: «Μπορεί εσύ να πονάς εκεί, αλλά αλλού είναι το πρόβλημα». Και συνέχιζε ο γέροντας Πορφύριος:
«Ετσι συμβαίνει και στην πνευματική ζωή. Εμείς νομίζουμε ότι είναι έτσι τα πράγματα, ενώ αλλού βρίσκονται οι αιτίες για αυτά που συμβαίνουν μέσα μας και στη ζωή μας»
(Ανθολόγιο Συμβουλών, γέροντος Πορφυρίου σελ. 174)
«Αγνοούμε τον ίδιο τον αυτό μας… Πραγματικά, καθώς φαίνεται, το δυσκολότερο από όλα είναι να γνωρίσει κανείς καλά τον εαυτό του. Γιατί όχι μόνο το μάτι μας που βλέπει τα έξω από τον άνθρωπο δεν είναι κατάλληλο να βλέπει τον εαυτό μας, αλλά και αυτός ο νους μας, που βλέπει με πολλή ακρίβεια και γρήγορα το ξένο αμάρτημα, είναι βραδυκίνητος στο να αντιληφθεί τα δικά μας ελαττώματα»
(Μεγάλου Βασιλείου Παιδαγωγική Ανθρωπολογία, Χαρώνη Βασιλείου αριθμ. κειμένου 399)
.png)
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.