Περί τών βάσεων τής Ορθόδοξου ασκήσεως

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

Ι. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΣΚΗΣΕΩΣ

Το περί των βάσεων της Ορθοδόξου ασκήσεως κείμενον αποτελεί διάλεξιν δοθείσαν την 30ην Νοεμβρίου 1952 εις την αίθουσαν της Ενώσεως «Ορθόδοξος Δράσις» (Православное Дело), εν Παρισίοις. Κατ’ αυτήν παρουσιάσαμεν το περιεχόμενον ενός εκ των κεφαλαίων του ανεκδότου άχρι του νυν τρίτου μέρους του ημετέρου βιβλίου «ο Γέρων Σιλουανός», εν τω οποίω προϋπετίθετο η έκθεσις των βάσεων της Ορθοδόξου ασκήσεως και του μοναχισμού. Σκοπός της διαλέξεως αυτής ήτο να καταστήσωμεν πλέον προσιτόν εις τους αναγνώστας του βιβλίου το θέμα τούτο, προς κατανόησιν της πείρας και της ζωής του Γέροντος. Ούτως εξηγείται και ο περιορισμός του υπό εξέτασιν ευρυτάτου θέματος περί των βάσεων της ασκήσεως εις συγκεκριμένας πλευράς αυτού –ήτοι εις τα είδη της κουράς και το περιεχόμενον των υποσχέσεων–, καθώς επίσης και η αποσιώπησις, επί του επιπέδου της πείρας, της δογματικής και της ανθρωπολογίας εκείνων των θέσεων, αι οποίαι εξετάζονται εις το πρώτον μέρος του βιβλίου.

(Σημείωσις του συγγραφέως εις την ρωσικήν έκδοσιν της διαλέξεως αυτής εις το περιοδικόν «Messager de l’Exarchat du Patriarche russe en Europe occidentale», Paris 1953, Τεύχος 13).

Α’ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΣ

Το παρόν θέμα παρουσιάζεται ως το πλέον επίκαιρον ουχί μόνον δι’ όσους καλούνται ασκηταί υπό την στενήν και ούτως ειπείν ειδικήν της λέξεως έννοιαν, ήτοι δια τους μοναχούς, αναχωρητάς και ερημίτας, αλλά και δια πάντα χριστιανόν εν γένει. Επί πλέον, το επίκαιρον και

«σύγχρονον» του θέματος τούτου εις πάντας τους αιώνας, εις πάσαν εποχήν, παραμένει το αυτό εξ επόψεως ουσίας, ως προς την ποιότητα ζωής του ανθρωπίνου πνεύματος, την οποίαν έχομεν επί του προκειμένου υπ’ όψιν.

Εις την παρούσαν περίστασιν, έχων κατά νουν την διάθεσιν του ακροατηρίου, θα επιχειρήσω να ομιλήσω ως απλούς άνθρωπος, ελεύθερος εκείνου το οποίον θα ωνόμαζε τις «ακαδημαϊκότητα», ώστε να μη λάβη η ομιλία αφηρημένον διανοητικόν χαρακτήρα. Θα πράξω δε τούτο και διότι εις την πραγματικήν ζωήν της Εκκλησίας η θεολογία νοείται προ παντός ως διαμονή εν τω Θεώ. Η ύπαρξις αφηρημένης θεολογίας, ως ακαδημαϊκής επιστήμης, καίτοι εμφανίζεται τρόπον τινα ως αναπόφευκτος δια την Εκκλησίαν του Χριστού εντός των ιστορικών συνθηκών του κόσμου τούτου, εν τούτοις εγκυμονεί πάντοτε εν εαυτή τον κίνδυνον αποκοπής εκ της αυθεντικής εν Πνεύματι ζωής και δύναται ευκόλως να οδηγήση εις φιλοσοφικάς θεωρίας νόθου πίστεως ή  και άνευ πίστεως, εις τας οποίας δεν υπάρχει η σώζουσα και ανακαινίζουσα ημάς δύναμις, ως παρετήρησε Ρώσος φιλόσοφος. Δεν θα ήθελον να διέλθω την ώραν ταύτην ακάρπως δια σκέψεων αναφερομένων εκτός του επιπέδου της ζωής αυτής. Αντιθέτως επιθυμία μου είναι να εισέλθω ακριβώς εντός της ζωής ταύτης, όσον το δυνατόν βαθύτερον.

Καθώς αυξάνει εν τω κόσμω η «δυναμική του ολέθρου», αυξάνουν και αι οδύναι της ανθρωπότητος, ενώ συγχρόνως αναπτύσσεται και η συναίσθησις της ανάγκης υπερνικήσεως αυτών. Όσον αδικαιολόγητα και αν είναι τα παθήματα, τα οποία εμφανίζονται ως συνέπεια μόνον της αμαρτίας και ουδόλως των αντικειμενικών συνθηκών ζωής, ήτοι των δοθεισών υπό του Θεού εις την ανθρωπότητα, εν τούτοις συνιστούν την πραγματικότητα, η οποία μετά δυνάμεως αιχμαλωτίζει πάντας ημάς. Όλοι ανεξαιρέτως πάσχουν. Οι μεν υπό αρνητικήν έννοιαν, παρασυρόμενοι εις το κοινόν ρεύμα των παθών του κόσμου τούτου, οι δε υπό θετικήν έννοιαν, ένεκα της αγάπης αυτών προς την ανθρωπότητα. Και ούτως, εφ’ όσον το νόημα της υπάρξεως ημών ευρίσκεται ουχί εις τα παθήματα, τα μαρτυρούντα την ατέλειαν ημών, αναποφεύκτως εγείρεται το πρόβλημα της καταπολεμήσεως αυτών, της σωτηρίας εξ αυτών, πράγμα το οποίον κατορθούται εις την ζωήν του λογικού ανθρώπου δι’ ελευθέρου αγώνος, δια της ασκήσεως.

Ο ασκητισμός, ως έργον πνευματικόν, είναι αναποσπάστως συνδεδεμένος ουχί μόνον μετά πασών των γνωστών ιστοριών των μεγάλων και μικρών θρησκειών, αλλ’ εν γένει και μετά παντός ανθρωπίνου πολιτισμού (culture), εισέτι και μη θρησκευτικού. Πάσαι αι θρησκείαι,  ειδωλολατρία, βουδισμός, ινδουϊσμός, μωαμεθανισμός, πάσαι αι σύγχρονοι εις ημάς μορφαί του πανθεϊσμού, της θεοσοφίας, του εσωτερισμού, της ανθρωποσοφίας και των ομοίων προς αυτά μυστικών ρευμάτων, και εν τέλει ο Χριστιανισμός ημών, έχουν την ιδίαν αυτών ασκητικήν «κουλτούραν», εκάστη των οποίων διαφέρει ποικιλοτρόπως εκ της ετέρας, ένεκα της δογματικής συνειδήσεως της κειμένης εις την βάσιν πάσης θρησκείας εν γένει και παντός επί μέρους ασκητισμού.

Θα αφήσωμεν κατά μέρος το ενδιαφέρον θέμα της συγκρίσεως των ασκητικών παραδόσεων και της εξαρτήσεως αυτών εκ των αντιστοίχων δογματικών συνειδήσεων. Προέχει να σκιαγραφήσωμεν κατά τον συντομώτερον και συνάμα σαφέστερον τρόπον την γενικήν εικόνα της ορθοδόξου χριστιανικής ασκήσεως.

Χριστιανός δι’ ημάς είναι μόνον εκείνος, ο οποίος δέχεται τον Χριστόν ως την απόλυτον Αλήθειαν και Δικαιοσύνην, ως τον μόνον Θεόν-Δημιουργόν και Θεόν-Σωτήρα. Ανενδοιάστως απορρίπτομεν πάσαν απόπειραν τοποθετήσεως του Χριστού εις την σειράν άλλων «ιδρυτών θρησκειών» ή «μεγάλων Διδασκάλων της ανθρωπότητος», έστω και εις προέχουσαν θέσιν. Ο Χριστιανισμός αποτελεί δι’ ημάς μοναδικήν αποκλειστικότητα, και εις ουδεμίαν περίπτωσιν εξετάζεται ως μία εκ των «παραδόσεων» καθώς επιχειρείται υπό άλλων.

Ημείς εκκινούμεν εκ των λόγων του Χριστού: «Ουδείς επιγινώσκει τον Πατέρα ει μη ο Υιός και ώ εάν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι» (Ματθ. ια’ 27), και «ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα ει μη δι’ Εμού» (Ιωάν. ιδ’ 6), και «εάν μη πιστεύσητε ότι Εγώ ειμι, αποθανείσθε εν ταις αμαρτίαις υμών» (Ιωάν. η’ 24), κ.α.

Αι εντολαί του Χριστού είναι αντανάκλασις της αιωνίου  Θείας ζωής εις τον κόσμον ημών και συγχρόνως η οδός προς αυτήν. Εκάστη θεωρία, όσον και εάν φαίνηται υψηλή και θεία, έξω του Χριστού δεν δύναται να καταυγάζηται εκ του Φωτός της Θεότητος. Υπό την προϋπόθεσιν ταύτην ορίζομεν ως νόημα και σκοπόν της Ορθοδόξου ασκήσεως την τήρησιν των εντολών του Χριστού μετ’ αφοσιώσεως τοσούτον ολοκληρωτικής, ώστε αύται να καταστούν ο μοναδικός και αιώνιος νόμος ολοκλήρου του είναι ημών. Και εάν ερωτήση τις ποίαι ακριβώς είναι αι εντολαί αύται, απαντώμεν: Ιδού η πρώτη: «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της διανοίας σου και εξ όλης της ισχύος σου … Και δευτέρα ομοία αυτή· αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν», διότι κατά τον λόγον του Χριστού «εν ταύταις ταις δυσίν εντολαίς όλος ο νόμος και οι προφήται κρέμανται» (Ματθ. κβ’ 40, πρβλ. Μάρκ. ιβ’ 30-31).

Έχοντες λοιπόν προσδιορίσει τον σκοπόν και το νόημα της χριστιανικής ασκήσεως, θα προβώμεν νυν εις την εξέτασιν εκείνων των μορφών τας οποίας ενδύεται η εν Θεώ ζωή αύτη, όταν πραγματοποιήται εις το ανθρώπινον ημών έργον.

Η ημετέρα αντίληψις περί ασκήσεως δύναται να προσδιορισθή συνθετικώς ως ελεύθερος και συνειδητός αγών ή πάλη δια την απόκτησιν της χριστιανικής τελειότητος. Αλλ’ η τελειότης ως ημείς εννοούμεν αυτήν ουδόλως εμπεριέχεται εις την κτιστήν φύσιν του ανθρώπου, και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να αποκτηθή απλώς δι’ αναπτύξεως των δυνατοτήτων της φύσεως ταύτης, λαμβανομένης καθ’ εαυτήν εντός των ορίων αυτής. Η τελειότης ημών πραγματοποιείται μόνον εν τω Θεώ και είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Ως εκ τούτου, η άσκησις καθ’ εαυτήν ουδέποτε αποβαίνει δι’ ημάς σκοπός· αποτελεί μόνον μέσον, μόνον εκδήλωσιν της ελευθερίας και συνέσεως ημών επί της οδού προς απόκτησιν της δωρεάς του Θεού.

Ως συνειδητός αγών, η άσκησις ημών αποβαίνει εν τη εξελίξει αυτής επιστήμη, τέχνη, πνευματική καλλιέργεια. Αλλ’ επαναλαμβάνομεν, όσον υψηλή και εάν είναι η καλλιέργεια αύτη, εκ της ανθρωπίνης αυτής απόψεως, έχει εντελώς συμβατικήν αξίαν. Πάσα μορφή ασκήσεως –νηστεία, αγρυπνία, εγκράτεια, βίος αυστηρός, πτωχεία υπό μορφήν ακτημοσύνης και απουσίας επιθυμίας «κτήσεως» ως ελευθερία εκ της εφ’ ημάς εξουσίας του υλικού κόσμου· υπακοή ως υπερνίκησις της εγωϊστικής «ατομικής» θελήσεως ημών και ως μία εκ των υψηλών και θαυμασίων φανερώσεων της αγάπης ημών προς τον Θεόν και προς τον πλησίον· ερημικός βίος ως αναζήτησις εσωτερικού καταφυγίου, όπου να δύναται τις να «προσεύχηται τω Πατρί εν τω κρυπτώ»· μελέτη εν τω λόγω του Θεού, ουχί υπό την «εξωτερικήν» έννοιαν, ήτοι προς απόκτησιν ακαδημαϊκής γνώσεως, αλλά κατά τρόπον διαποτίζοντα ολόκληρον την ύπαρξιν δι’ εκείνου του πνεύματος της εν χάριτι ζωής και Θεογνωσίας, το οποίον εμπεριέχεται εις την Αγίαν Γραφήν και τα έργα των Αγίων Πατέρων· σωφροσύνη ως υπερνίκησις των «αλόγων» κινήσεων της σαρκός και εν γένει του «σαρκικού φρονήματος» δια της παραμονής εν τη μνήμη του Θεού· ανδρεία, μακροθυμία, ταπείνωσις, συμπάθεια και ευσπλαγχνία ως έκφρασις της αγάπης προς τον Θεόν και τον πλησίον· πίστις ως αυτούσιος εκδήλωσις αυτής της αγάπης– δύναται και οφείλει να είναι η λογική και ελευθέρα άσκησις του ανθρώπου, μέχρις ότου έλθη η τα πάντα στερεούσα ενέργεια της Θείας Χάριτος να σφραγίση τους ασκητικούς αγώνας· πάσα μορφή ασκήσεως θα παραμένη ανθρώπινον έργον, και κατά συνέπειαν φθαρτόν.

Επί τη βάσει των ανωτέρω, το παν εις την άσκησιν ημών έγκειται εις την επίτευξιν συμφωνίας της θελήσεως και της ζωής ημών μετά της θελήσεως και της ζωής του Ιδίου του Θεού. Η συμφωνία αύτη εκφράζεται και πραγματοποιείται κυρίως εν τη προσευχή, και ως εκ τούτου η προσευχή αποτελεί την κορυφήν πασών των ασκητικών εργασιών και το κέντρον από του οποίου πάσα άλλη ενέργεια αντλεί την δύναμιν και ευρίσκει την επικύρωσιν αυτής. Η καλλιέργεια της ορθοδόξου ασκήσεως φθάνει την υψηλοτέραν αυτής έκφρασιν και τελειότητα εν τη προσευχή. Η αληθινή προσευχή εισάγει ημάς εις το Θείον Είναι δια της δυνάμεως του Αγίου Πνεύματος. Ιδού διατί κατ’ εξοχήν η προσοχή και η δύναμις του ασκητού στρέφονται ακριβώς εις την άσκησιν της προσευχής. Η προσευχή δύναται να ποικίλλη επ’ άπειρον και κατά την μορφήν και κατά την ποιότητα αυτής. Η τελειοτέρα εν τούτοις μορφή είναι η καλουμένη καθαρά προσευχή. Χάριν της αποκτήσεως της καθαράς αυτής προσευχής ο χριστιανός ασκητής εγκαταλείπει οπίσω αυτού τα πάντα. Και εις την εγκατάλειψιν αυτήν συνίσταται, κατ’ ουσίαν, εκείνο το οποίον είναι εις πάντας ημάς γνωστόν ως μοναχική αποταγή του κόσμου.

Η αναφορά του λόγου ημών εις τον μοναχισμόν είναι δυνατόν να φανή απροσδόκητος, ή να εκληφθή, κατά τινα τρόπον, ως περιορίζουσα τον γενικόν χαρακτήρα του θέματος τούτου. Αλλά νομίζω ότι, εάν γνωρίσωμεν εις τί συνίσταται η ουσία του μοναχισμού, τότε  έκαστος εξ ημών θα επιτύχη ευκολώτερον την εφαρμογήν της γνώσεως ταύτης εις πάσας τας άλλας μορφάς της ανθρωπίνης ζωής, διότι ο μοναχισμός δεν αποτελεί άλλην τινά πίστιν διάφορον εκείνης των λοιπών χριστιανών. Ο μοναχισμός είναι μόνον άλλη μορφή ζωής, η οποία εκπηγάζει εξ αυτών των εντολών του Χριστού, η τήρησις των οποίων απαιτεί άσκησιν. Δεν υπάρχει χριστιανός ο οποίος δεν οφείλει να είναι ασκητής. Ως εκ τούτου όταν ομιλώμεν περί της ουσίας της μοναχικής πολιτείας, ομιλούμεν περί πράγματος οικείου εις έκαστον ορθόδοξον χριστιανόν. Εάν νυν θελήσωμεν να εξετάσωμεν τας συνθήκας, εντός των οποίων αναπτύσσεται ο μοναχισμός, είναι ευνόητον ότι πρέπει να μελετήσωμεν τας «υποσχέσεις» τας οποίας δίδει ο μοναχός κατά την κουράν, την σπουδαιότητα αυτών και την σχέσιν αυτών προς τον σκοπόν ημών.

Αλλ’ είναι δυνατόν θα ερωτήση τις, να οικοδομήσωμεν ζωήν αυθεντικήν επί της αρνήσεως και της αποταγής; Ουχί βεβαίως. Και αι εντολαί του Χριστού έχουν χαρακτήρα εξ ολοκλήρου θετικόν –«αγαπήσεις»–, και εν γένει όλη η εν Θεώ ζωή οφείλει να είναι πράξις μόνον θετική. Εκεί όπου ενεργεί η Θεία αγάπη, αγών, υπό την έννοιαν της εκουσίου αρνητικής προσπαθείας προς υπερνίκησιν αυτών ή εκείνων των παθών, δεν υπάρχει. Εκείνος ο οποίος είναι πλήρης της αγάπης του Χριστού, εκείνος όστις κατέχει αυτήν την αγάπην τρόπον τινά «φυσικώς», αυτός δεν έχει ανάγκην να αρνηθή οιανδήποτε σχέσιν προς τον κόσμον, προκειμένου να αποφύγη την δουλείαν των παθών, διότι είναι ήδη ελεύθερος εξ αυτών. Εις την τοιαύτην κατάστασιν, εκάστη ενέργεια του ανθρώπου επί του πνευματικού επιπέδου, ήτοι επί του επιπέδου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού, δεν απαιτεί βίαν προς εαυτόν, αλλ’ αποτελεί φανέρωσιν μόνον αγάπης, ακόπου έτι δε και γλυκείας. Ένεκα όμως της πτώσεως του ανθρώπου η καθαρώς θετική αύτη κατά τας ευαγγελικάς εντολάς ενέργεια, ως αδιάλειπτος διαμονή και αύξησις εν τω αγαθώ, ως Θεία αγάπη, συμπλέκεται αναποφεύκτως –εντός των ορίων της παρούσης ζωής– μετά της αρνητικής προσπαθείας της ασκήσεως, ήτοι του αγώνος αντιστάσεως προς τον ενεργούντα εν ημίν «νόμον της αμαρτίας». «Ο κόσμος όλος εν τω πονηρώ κείται», λέγει η Γραφή (Α’ Ιωάν, ε’ 19). Το δε «πονηρόν» έγκειται εις το ότι ο άνθρωπος κατέστη δούλος της αμαρτίας. Η αποκατάστασις αυτού εις την πρωτόκτιστον φύσιν του ελευθέρου ανθρώπου, η αναγέννησις αυτού εις την αιώνιον Θείαν ζωήν, η μεταμόρφωσις και θέωσις ολοκλήρου της υπάρξεως αυτού, επιτελείται δια της συνεργίας του Θεού και του ανθρώπου. Εις τον τελευταίον, ήτοι τον άνθρωπον, επικρατεί η αρνητική προσπάθεια, εις δε τον πρώτον, ήτοι τον Θεόν, κυριαρχεί πάντοτε μόνον η θετική πραγματικότης.

Είναι αναγκαίον να είπωμεν ότι η ιδέα της αποταγής του κόσμου ωδήγησε την πλειονότητα των ανθρώπων εις την θεώρησιν του μοναχισμού ως υποθέσεως καθ’ υπερβολήν θλιβεράς, βαρείας, σκοτεινής.

Εν τούτοις, ουδέποτε αντεμετώπισαν ούτω την οδόν ταύτην όσοι επέλεξαν αυτήν. Ο Όσιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, επί παραδείγματι, ομιλών μετ’ ενθουσιασμού περί του είδους τούτου της ζωής, ονομάζει αυτό «τρίτην χάριν». Πρώτη χάρις υπήρξεν ο νόμος του Μωϋσέως. Δευτέρα είναι «η χάρις αντί χάριτος», την οποίαν πάντες ημείς ελάβομεν εκ του πληρώματος του Χριστού,  κατά τον λόγον του Ιωάννου του Θεολόγου (βλ. Ιωάν. α’ 16). Και εν τέλει τρίτη χάρις είναι το «μοναχικόν» τούτο πρότυπον ζωής το δοθέν εις τον άνθρωπον, εννοούμενον ως ουράνιος ζωή, ως κατάβασις του αγγελικού κόσμου επί της γης, ως απόκτησις και πραγματοποίησις εν τη ιστορία εκείνου το οποίον κατά την ουσίαν αυτού κείται πέραν των ορίων αυτής.

Ο Άγιος Ιγνάτιος Μπραντζιανίνωφ, διαπρεπής ασκητής και επίσκοπος της Ρωσικής Εκκλησίας του παρελθόντος αιώνος, εκφράζεται ως εξής περί του μοναχισμού:

«Η χριστιανική τελειότης έγκειται εις την εσωτερικήν (καρδιακήν) καθαρότητα, ένεκα της οποίας εμφανίζεται ο Θεός, αποκαλύπτων την διαμονήν Αυτού εν τη καρδία δια των πολλών και ποικίλων χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Ο αποκτήσας την τελειότητα ταύτην καθίσταται φορεύς φωτός, εκπληρών την εντολήν της αγάπης προς τον πλησίον ουχί δια σωματικής υπηρεσίας, αλλά δια της διακονίας του Πνεύματος, καθοδηγών τους σωζομένους, εγείρων αυτούς εκ της πτώσεως, θεραπεύων τας ψυχικάς αυτών πληγάς. Ο χορός των μοναχών παρέσχεν εις την Εκκλησίαν του Χριστού ποιμένας, οι οποίοι ουχί δι’ επιτηδευμένων λόγων ανθρωπίνης σοφίας, αλλά δια των λόγων του Πνεύματος, των επικυρουμένων δια θαυμάτων, εποίμαναν και εστερέωσαν την Εκκλησίαν.

»Ιδού διατί η Εκκλησία μετά την περίοδον των μαρτυρίων επεξετάθη προς την έρημον. Εκεί ευρίσκεται η τελειότης Αυτής, η πηγή του φωτός Αυτής και η κυρία δύναμις της στρατευομένης Εκκλησίας. Ποίοι ήσαν ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Επιφάνιος, οι Μητροπολίται Μόσχας Αλέξιος και Φίλιππος,  και δια μιας λέξεως πάντες οι Άγιοι ποιμένες; Ουχί δε μόνον εις την αρχιερατικήν, αλλά και εις την απλήν μοναχικήν τάξιν υπήρχε πλήθος φωστήρων, από του Μεγάλου Αντωνίου και του Ιωάννου του Δαμασκηνού μέχρι του Σεργίου του Ραντονέζ και του Γεωργίου του Εγκλείστου. Ούτοι εστερέωσαν την πίστιν. Κατήγγειλαν και συνέτριψαν τας αιρέσεις. Άνευ των μοναχών θα εξηφανίζετο ο Χριστιανισμός εν τω κόσμω. Ιδού οπόσον απαραίτητος είναι δια την Εκκλησίαν του Χριστού η τελειότης, άνευ της οποίας και η σωτηρία μετ’ αυτής ταύτης της πίστεως δύνανται ευκόλως να απολεσθούν, διότι απαιτούνται “αισθητήρια δια την έξιν γεγυμνασμένα προς διάκρισιν καλού τε και κακού” (Εβρ. ε’ 14). Εις την τελειότητα ταύτην έφθασαν εν τη πρώτη Εκκλησία οι ασκηταί, οι μάρτυρες και εν συνεχεία οι μοναχοί. Η αγαμία, η ακτημοσύνη, η νηστεία, ο κόπος, η αγρυπνία, η εν έργω αγάπη, είναι μόνον όπλα, μέσα προς απόκτησιν της τελειότητος, ουχί όμως αυτή αύτη η τελειότης …

»Ίσως είπη τις ότι είναι εξαιρέτως τολμηρά μία τοιαύτη γνώμη περί του μοναχισμού, αποκαλύπτουσα υπερηφανίαν καρδίας. Αλλ’ όπως εντός σκοτεινού δωματίου πλείστη όση ρυπαρότης μένει απαρατήρητος, ενώ εντός δωματίου φωτισμένου υπό των λαμπρών ακτίνων του ηλίου και η ελαχίστη κόνις διακρίνεται και ενοχλεί τον οικοδεσπότην, ούτω και το Άγιον Πνεύμα, ο διδάσκαλος της ταπεινώσεως, φωτίσαν ως άλλος ήλιος την καρδίαν του ανθρώπου, “υπερντυγχάνει στεναγμοίς αλαλήτοις” και δεικνύει εις τον άνθρωπον την μηδαμινότητα της δικαιοσύνης αυτού, ως λέγει ο Ησαΐας: “η δικαιοσύνη ημών ως ράκος αποκαθημένης” (Ησ. ξδ’ 5). Η πραγματική διαβολική υπερηφανία είναι να αρνήται τις την υπάρχουσαν δωρεάν του Θεού, ως μη υπάρχουσαν».

Εάν δεν θέλωμεν να απολέσωμεν την ζέσιν της εφέσεως ημών προς την τελειότητα, κατά την προς ημάς εντολήν του Χριστού «έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο Πατήρ ημών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστι» (Ματθ. ε’ 48), τότε οφείλομεν να μη παρεκκλίνωμεν εκ της περί μοναχισμού συνειδήσεως της υποδεικνυομένης υπό των Αγίων Πατέρων. Όντως, εάν συγκεντρώσωμεν την προσοχήν ημών εις τας εκδηλώσεις της εξωτερικής μόνον πλευράς της εκκλησιαστικής καθημερινότητος, τότε ευκόλως δυνάμεθα να καταβληθώμεν τω πνεύματι, έτι δε και να «σκανδαλισθώμεν». Όταν όμως φέρωμεν εν εαυτοίς την βαθείαν συνείδησιν περί της ουσίας της Εκκλησίας και περί της εν Αυτή δοθείσης εις ημάς Θείας ζωής, τότε οιαδήποτε εξωτερική κατάστασις, οσονδήποτε και εάν είναι ενίοτε δύσκολος και αποκρουστική, ουδόλως θα δυνηθή να μεταθέση ημάς από της πέτρας της αγάπης του Χριστού, κατά τον λόγον του Προφήτου Δαβίδ: «Ειρήνη πολλή τοις αγαπώσι τον νόμον Σου, Κύριε, και ουκ έστιν αυτοίς σκάνδαλον» (Ψαλμ. σιθ’ 165).

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-