'Ανευρέσεις Αποκρύφων καί γνωστικών Εργων.

'Ανευρέσεις Αποκρύφων καί γνωστικών Εργων.

Άπό τό τέλος τοϋ περασμένου αιώνα μέχρι τό 1945 /6 ή απόκρυφη καί γνωστική γραμματεία αυξήθηκε μέ ρυθμό εντυπωσιακό, δπως δείχνουν οί παρακάτω σημειούμενες περιπτώσεις ανευρέσεως κωδίκων—παπύρων, οί όποιοι παραδίδουν άπόκρυφα καί γνωστικά Ευαγγέλια, Πράξεις,'Επιστολές, *Αποκαλύψεις καί ποικίλης μορφής γνωστικά έργα.

α. Κώδικες (κοπτικοί) Askevianus καί Brucianus. Βρέθηκαν στήν 'Αγγλία τό β' ήμισυ τοΰ III' αί. καί είναι γραμμένοι τόν 4/5 αί.
β. Πάπυρος (κοπτικός) Berolinensis 8502. Βρέθηκε τό 1896 καί είναι γραμμένος τόν 5 αί.
γ. Πάπυρος Oxyrhynchus 1081.
δ. Χειρόγραφα (κοπτικά) τοΰ Nag - Hammadi. Άποτελοΰν γιά τόν αίώ- νά μας τήν πλουσιώτερη σέ άριθμό καί σπουδαιότερη σέ σημασία άνεύρεση χειρογράφων πού άφοροΰν τδ χριστιανισμό καί τδ γνωστικισμό. Τό 1945 /6 στό Nag-Hammadi τής Άνω Αιγύπτου, πλησίον τοΰ άρχαίου Χηνοβοσκίου, άνευρέθηκαν 13 κώδικες 1130 σελίδων πού περιλαμβάνουν τουλάχιστον 53 έ'ργα, σέ κοπτική μετάφραση. Τά έργα αύτά, πού άρχικά ήσαν δλα σχεδόν γραμμένα στήν έλληνική, παρέμεναν άγνωστα στήν έπιστήμη εκτός έλαχί- στων έξαιρέσεων (Άπόκρνφον 'Ιωάννου, Σοφία Ίησοΰ Χριστοΰ...), ή ήσαν γνωστά μόνον άποσπασματικά ή άπό τούς τίτλους τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
'Εκδόσεις : C. TESCHENDORF, Evangelia apocrypha, Leipzig 21876 (έπανέκδοση : 1966). Ε. PREUSCHEN, Antilegomena, Giessen 21905. CH. MICIIEL-P. PEETERS, fivangiles apocryphes, 1-2, Paris 1911, 1914. P. BONACCORSI, I Vangeli apocrifi, Φλωρεντία 1948. F. AMIOT, La Bible apocryphe (Introduction de M. Daniel-Rops), Paris 1952. E. HENNECKE-W. SCHNEEMELCHER, Neutestamentliche Apokryphen. I: Evangelien, Tubingen 1959. II: Apostolisches, Apokalypsen und Verwandtes, Tubingen 81964 (καί άγγλική ίκδοση-μετάφραση: 1966). C. TISCHENDORF, Apocalypses apocryphae,
Leipzig 1866 (έπανέκδ.: 1966). R. LIPSIUS- Μ. BONNET, Acta apostolorum apocrypha, I, III, 112, Leipzig 1891, 1892, 1903. W. WRIGHT, Apocrypha acts of the Apostles. Text (= συριακό) and tranlation, I-II, London 1871. E. BUDGE, The Contentigs of the Apostles (αίθιοπ.), I-II, London 1901. A. SMITH LEWIS, The mythological acts of the Apostles (άραβικδ κείμ.), Cambridge 1904. Ο. V. LEMM, Koptische apokryphe Apo- stelakten, είς Bulletin de I'Acadimie des Sciences de Saint-Pitersbourg, nouvelle stirie 1, 33 (1890) 509-581• 3, 35 (1892) 233-326. C. KHURCIKIDZE, Recensions g£or- giennes des Actes apocryphes des Apdtres..., Tiflis 1959. M. ERBETTA, Gli Apocrifi del Nuovo Testamento, I: Atti e leggente, Torino 1966. G. MEAD, Fragments of Faith Forgotten, Torondo 1960. J. DoRESSE.The secret books of the Egyptian Ggnostics, New York 1960. A. DE OTERO SANTOS, LOS evangelios apocrifos, Madrid 21963.W. MICIIAELIS, Die apokryphen Schriften zum Ν. Τ. (μετάφρ. είσαγ.), Bremen "1962. J. LEIPOLD-H. SCHENKE, Koptische gnostische Schriften, Hamburg 1960. W. VAN UNNIK, Evangelien aus dem Nilsand, 1960. R. HAARDT, Die Gnosis. Wesen und Zeugnisse, Salzburg 1967. P. VON DER OSTEN-SACKEN, Die Apokalyptik in ihrem Verhaltnis zu Prophetie und Weisheit, Munchen 1960 W. FSRSTER, Die Gno¬sis, I: Zeugnis der Kirchenvater, Zurich-Stuttgart 1969- II: Koptische und manda- ische Quellen, 1971. M. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermetishe Schriften aus Codex II und Codex VI, Gliickdstadt 1971. W. K.T ILL, Die gnostischen Schri¬ften des koptischen papyrus Berolinensis 8502 {TU 60), Berlin A1972. Facsimile Edition of the Nag Hammadi dodices...: Codex VI (1972), Codex VII (1972), Co-dices XI, XIII (1973), Codex II (1974), Codex IV (1975), Codex V (1975), Codex III (1976). Βλ. λοιπή βιβλιογραφία στά καθέκαστον άπόκρυφα καί γνωστικά έργα.
Μελέτες : W. BAUR, Das Leben Jesu im Zeitalter der neutestamentlichen Apokryphen, Tiibingen 1909 (έπανέκδ. τδ 1967). A. FINDLAY, Byways in Early Chri¬stian Literature..., Edinburgh 1923. W. PROCTOR, The value of the Apokrypha, 1926. H. BARDSLEY, Reconstructions of Early Christian Documents, I, London 1935. L. WRIGHT, Alterations of the words of Jesus as quoted in the literature of the second century, Cambridge (Mass.) 1952. L. BROCKINGTON, A critical introduction to the Apocrypha, London 1961. A.DE O. SANTOS, Das Problem der Kirchenslavischen Apokryphen, είς ZB 1 (1962) 123-131. Γ. ΓΑΛΙΤΗ, OE κοπτικοί πάπυροι τοϋ Nag Hammadi καί ή σημασία αύτών διά τήν έπιστήμην τής Κ. Δ. καί τοϋ πρώτου χριστιανι¬σμού, 'Αθήνα 1960. Α. HAMMAN, 'Sitz im Leben'des actes apocryphes du Nouveau Testament, εις SP VIII (1966) 62-69. O. KARRER, Altchristliche Erzahlungen, Munchen 1967. J. J. MICHL, είς Sacramen turn mundi 1 (1967) 214-223 καί 234-261. Η. ROWLEY, The origin and significance of the Apocrypha, London 1967. R. SODER, Die apokryphen Apostelgeschichten und die romanhafte Literatur der Antike, Darmstadt 1968 (έπανέκδοση τοϋ 1932). C. STURHAHN, Die Christologie der Apo¬kryphen Apostelakten, 1952. S. SCHULTZ, Die Bedeutung neuer Gnosisfunde fur die neutestamentliche Wissenschaft, είς ThRu 26 (1960) 209-266, 301-334. Y. JANSSENS, Deux '£vangiles' gnostiques, είς BR 35 (1965) 449-454. G. QUISPEL, Gnosticism and the New Testament, είς VC 19 (1965) 65-85. G. VAN GRONINGEN, First Century Gnosticism. Its origin and motivs, Leiden 1967. T. SOVE-SODERBERGH, Gnostic and canonical Gospel traditions, είς Le origini dello gnosticismo, Leiden 1967, σσ. 552¬562. R. WILSON, Gnosis and the New Testament, Oxford 1968. J. ROBINSON, The Coptic Gnostic Library, είς NovTest 12 (1968) 356-401.
Κ. PRUMM, Zur neutestamentlichen Gnosis-Problematik..., είς ZKTh 87 (1965) 399-422• 88 (1966) 1-50. P. POKORNY, Der Epheserbrief und die Gnosis..., Berlin 1965. W. VAN UNNIK, Die Gedanken der Gnostiker iiber, die Kirche, είς Vom Chri- stus zur Kirche, Charisma und Amt im Urchristentum, Herausgg. von J. Ciblet, Wien-Freiburg-Basel 1966, σσ. 223-238. Ν. BROX, Antignostische Polemik bei Christen und Heiden, είς MTZ 18 (1967) 265-291. A. HELMBOLD, The Nag-Hammadi Gnostic Texts and the Bible, Grand Rapids 1967. R. WAGNER, Die Gnosis von Ale¬xandria, Stuttgart 1968. W. ELTESTER, Christentum und Gnosis. Aufsatze, Berlin 1969. A. ADAM, 1st die Gnosis in aramaischen Weisheitsschulen enstanden ? είς Sprache und Dogma, Giitersloh (hersgg. G. Ruhbach) 1969, Γσσ. 101-108. Κ. RU¬DOLPH, Gnosis und Gnostizismus, ein Forschungsbericht, είς ThRu 34 (1969) 121¬175, 181-231, 358-361' 36 (1971) 1-61, 89-124. M. PEEL, Gnostic escatology and the New Testament, είς NovTest 12 (1970) 141-165. D. SCHOLER, Nag-Hammadi Biblio¬graphy 1948-1969, Leiden 1971. A. DENIS, L'Gtude des Pseudepigraphes. Etat actuel des instruments de travail, είς NTS 16j (1970) 348-353. L. SCHOTTROFF, Der glaubende und die feindliche Welt. Beobachtungen zum gnostichen Dualismus und seiner Bedeutung fur Paulus und das Johannesevangelium, Neukirchen-VIuyn, Neukirchener Verl. 1970. E. YAMAUCHI, Pre-Christian gnosticism. A survey of the proposed evidence, London 1973. K. TROGER (έκδότης), Gnosis und Neues Te¬stament, είς Studien aus Religionwissenschaft und Theologie, Berlin 1973. D. SCHOLER, Bibliographica Gnostica: Supplementum I είς NovTest 13 (1971) 322¬336• Supplementum II είς NovTest 14 (1972)* Supplementum III είς NovTest 15 ( 1973 ) 327-345' Supplementum IV είς NovTest 16 (1974) 316- 336 καί Suppl. νείς NovTestl 7 (1975)305-336. J. MENARD, Literature apocryphique juive et literature gnostique είς ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ, Exigese biblique et judaisme, Strasboug 1973, 149-169. J. ROBINSON, The Nag Hammadi Codices: A General Introduction to the Nature and Significance..., Claremont 1974. K. RUDOLPH, Gnosis und Gnosti- zismus, Darmstadt 1975. K. ALAND, Repertorium der griechischen christlichen Papyri, I: Biblische Papyri, Altes .Testament, Neues Test., Varia, Apokryphen, Berlin 1976. J. B. BAUR, Les apocryphes du Nouveau Testament, Paris 1973.
gj^jjjr Τά άπόκρυφα καί γνωστικά £ργα το Ο Nag-Hammadi (Χηνοβοσκίου).
ΟΙ δεκατρείς κοπτικοί κώδικες πού άνευρέθηκαν στό Nag - Hammadi της Αιγύπτου περιλαμβάνουν ό καθένας τά έξης έργα (ή σειρά τών κωδίκων άνταποκρίνεται στήν έπίσημη άρίθμηση είδικής επιτροπής):
Κώδικας I: α) Άπόκρνφον (Επιστολή) Ιακώβου, β) Εναγγέλιον τής αλη¬θείας. γ) Λόγος περί άναστάσεως. δ) Τριμερής πραγματεία, ε) Προσενχή Παύ¬λου τοΰ αποστόλου.
Κώδικας II : α) 'Απόκρυψαν τον 'Ιωάννου. β) Εύαγγέλιον τοΰ Θωμά. γ) Εύαγγέλιον τοΰ Φιλίταίου. δ) "Υπόστασις (=φύσις) τών 'Αρχόντων, ε) Περί τής άρχής τοΰ κόσμου (άτιτλο), στ) Έξήγησις περί τής ψυχής, γ) Βιβλίο ν Θωμά τοΰ άθλητοΰ.
Κώδικας III: α)Άπόκριψον τοΰ 'Ιωάννου, β) Εύαγγέλιον κατ* Αιγυπτίους.
γ) 'Επιστολή Ενγνώστου. δ) Σοφία'ΙησοΰΧριστοΰ. ε) Διάλογος τοΰ Σωτήρος-
Κώδικας IV : α) Άπόκρυφον τον Ιωάννου, β) Εύαγγέλιον κατ'Αίγυπτίους*
Κώδικας V: α) 'Επιστολή Εύγνώστου. β) Άποκάλνψις Παύλου, γ) 'Απο- κάλυψις 'Ιακώβου (πρώτη), δ) 'Αποκάλνψις 'Ιακώβου (δεύτερη), ε) Άπο- κάλυψις 'Αδάμ.
Κώδικας VI : α) Πράξεις Πέτρου καί τών 12 'Αποστόλων, β) Βροντή- Νοΰς τέλειος, γ) Αυθεντικός λόγος, δ) Αϊσθησίς τής διανοίας : Τό νόημα τής Μεγάλης δυνάμεως; ε) "Εργο άτιτλο (πρόκειται γιά άπόδοση των στίχων 588Β - 589Β της Πολιτείας τοϋ Πλάτωνα), στ) "Εργο άτιτλο (έρμητικό περί Όγδοάδος καί Έννεάδος). ζ) Ή προσευχή Ευχαριστίας, η) 'Ασκληπιός (άπο- κάλυψις).
Κώδικας VII: α) Ή παράφρασις τοΰ Σηέμ. β) Δεύτερος λόγος τοΰ μεγά¬λου Σήθ γ) Άποκάλυψις Πέτρου, δ) Διδασκαλία τον Σιλουανοΰ. ε) Αί τρεις στήλαι τοΰ Σήθ (Άποκάλυψις Δοσιθέου): Ή πρώτη στήλη τοΰ Σήθ' ή δευτέρα στήλη... ή τρίτη...
Κώδικας VIII : α) Λόγοι άληθείας Ζωστριανοΰ: Θεός άληθείας: Λόγοι Ζωροάστρου. β) 'Επιστολή Πέτρου, τήν όποίαν εστειλεν είς Φίλιππον.
Κώδικας IX : α) Μελχισεδέκ (άποκάλυψις). β) Σκέψις Νωρέας (άτιτλο), γ^ Μαρτυρία άληθείας (άτιτλο).
Κώδικας Χ : α) Ό κάταχος τών τριών δυνάμεων ή Μορσάνης (Ό κώδι¬κας είναι σέ κακή κατάσταση καί ό καθορισμός τοΰ τίτλου δυσχερής). β).~
Κώδικας XI: α) *Ερμηνεία τής γνώσεως, β) Ίησοΰς ό δημιουργός (άτιτλο έργο), γ) Πέντε άποσπάσματα—παραρτήματα (τρία περί Βαπτίσματος καί δύο περί Εύχαριστίας). δ) 'Αλλογενής, ε) Ύψιφρόνη.
Κώδικας XII : (Σώζονται άποσπασματικά : α) Γνώμαι Σέξτου. β) Εύαγ¬γέλιον τής άληθείας. γ) "Ατιτλο έργο.
Κώδικας XIII :α) Πρωτέννοια τρίμορφος (=λόγοι δύο), β) Περί τής άρ- χής τοϋ κόσμου (άτιτλο).
Έπειδή παρακάτω παρουσιάζομε κυρίως τά έργα πού έχουν τό χαρακτήρα, τοΰ άποκρύφου, παραθέτομε στή συνέχεια βιβλιογραφία κατ' επιλογήν γιά. τά υπόλοιπα κείμενα τοϋ Nag - Hammadi.
Περί Αναστάσεως (Codex I 3) :
Μ. MALININE- Η. PUECH-G. QUISPEL- W. TILL, De Resurrectione... codex Jung..., Zurich 1963. W. VAN UNNIK, The newly discovered Gnostic Epistle to• Rheginos on the Resurrection, είς JEH 15 (1964) 141-152, 153-167. M. PEEL^ The epistle to Rheginos, a Valentinian letter on the Resurrection, London 1969. R. HAARDT, Die Abhandlung liber die Auferstehung des Codex Jung aus der Bibliothek gnostiecher koprischer Schriften..., είς Kairos 12 (1970) 241-269. L. MARTIN, The anti-philosophical polemic and Gnostic soteriology in the treatise on the resurrection, είς Numen 20 (1973) 20-37. B. DEHANDSCHUTTER, L'fipitre a Rhe¬ginos, είς Oriental. Lovaniensia Periodica 4 (1973) 101-111.
Τριμερής πραγματεία (Ατιτλη) (I4) :
R. KASSER, Les subdivisions du Tractatus tripartitus (Codex Jung, p. 51-104), είς Mu 82 (1969) 101-121. R. KASSER-M. MALININE-II. PUECH..., Tractatus Tri¬partitus, I: De supernis. Codex Jung..., Bern 1973. B. DEHANDSCHUTTER, Tractatus tripartitus: Notitie, είς Bijdragen 35 (1974) 417-420. R. KASSER-MALININE-PUECH- QUISPEL-ZANDEE, adiuv. VYCICHL-WILSON, Tractatus tripartitus, pars II)III de ■creatione hominis de generibus tribus : Codex Jung..., Bern 1975.
Ύιτόστασις τών Αρχόντων (II4) :
J. MAGNE, L'exaltation de Sabaoth dans Hypostase des Archontes..., είς Ca- hiers du Cercles Ernest-Renan 21: 83 (1973) 1-56. P. NAGEL, Das Wesen der Archonten aus Codex II der gnostischen Bibliothek von Nag Hammadi: Koptischer Text, deutsche Obersetzung und griechiche Ruckubersetzung, Konkordanz und Indizes, Halle 1970. R. KASSER, Bibliotheque gnostique X: l'Hypostase des Archontes, είς RThPh 22(1972) 168-202. M. KRAUSE, Zur "Hypostase der Archonten' in Codex II von Nag Hammadi, είς Enchoria 2 (1972) 1-20. R. BULLARD, The Hypostasis of the Archons: The Coptic Text with Translation and Commentary, Berlin 1970.
Περί τής Αρχής τοΰ κόσμου (ΙΙβ) :
Μ. TARDIEU, Trois mythes gnostiques: Adam, Eros et les animaux d'£gypte ■dans un £crit de Nag Hammadi, Paris 1974. M. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermetische Schriften aus Codex II und Codex VI, Gluckstadt 1971.
Έξήγησις περί τής ψυχής (ΙΙ6):
W. FOERSTER, Die Gnosis, II: Koptische und mandaische Quellen..., Stuttgart 1971, σσ. 125-135. Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermetische Schriften aus Codex II und VI, Gluckstadt 1971, σσ. 68-87 (κείμενο κοπτικό καί μετάφρ.) Ρ. NAGEL, Die Septuaginta-Zitate in der koptisch-gnostischen 'Exegese uber die Seele'..., είς Archiv f. Papyrus Forschung 22/23 (1974) 249-269.
'Επιστολή Εύγνώστου (III3) :
J. DORESSE, Trois livres gnostiques inedits: Evangile des figyptiens, fipitre d'Eugnoste..., είς VC 2 (1948) 137-160. M. KRAUSE, Das literarische VerMltnis des Eugnostos Briefes zur Sophia Jesu Christi..., είς Mullus: Festschrift Theodor Klauser, Munster 1964, σσ. 215-223 (Τό μέγιστο μέρος της Επιστολής του Εύγνώστου βρίσκεται είς τό ?ργο ΠΙστις σοφία τοΰ Γ' αι.). W. FOERSTER, Die Gnosis, II, Stuttgart 1971, ■σα. 32-45 (Είσαγ. καί μετάφραση). Δ. ΤΡΑΚΑΤΕΑΑΗ, Ό υπερβατικός θεός τοϋ Εύγνώ- <rrou (διατριβή), 'Αθήνα 1977 (Εισαγωγή, μεταγραφή κοπτικού κειμένου, έλλην. μετά-φραση).
Βροντή : ΝοΟς τέλειος (VI2) :
Μ. KRAUSE- P. LABIB, Gnostische und hermetische Schriften aus Codex II und Codex VI, Gluckstadt 1971, σσ. 122-132. Η. BETHGE, Nebront. Die zweite Schrift aus Nag-Hammadi Codex VI, είς ThLZ 98 (1973) 97-103. M. DARDIEU, LE titre du deuxifeme 0crit du Codex VI είς Mu 87 (1974) 523-530.
Αυθεντικός λόγος (VI3):
Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermet. Schriften..., Gluckstadt 1971, <τσ. 133-149. W. FUNK, Authentikos Logos. Die dritte Schrift aus Nag-Hammadi- Codex VI, είς ThLZ 98(1973) 251-259.
ΑΙσθησις τής διανοίας - Τό νόημα τής Μεγάλης Δυνάμεως (VI4) :
Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und herm. Schriften..., Gluckstadt 1971, σσ. 150-165. Κ. FISCHER, Der Gedanke unserer grossen Kraft (NoSma). Die vierte Schrift aus Nag-IIammadi-Codex VI, είς ThLZ 98 (1973) 169-176.
Περί ά δικιάς (άτιτλο) (VI.,) :
Πρόκειται γιά άπόδοση τών στίχων 588Β-589Β της Πολιτείας τοϋ Πλάτωνα. Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermetische Schriften..., σσ. 166-169.
Περί Όγδοάδος καί Έννεάδος (άτιτλο) (VI„):
Μ. KRAUSE- P. LABIB, Gnostische und hermetische..., σσ. 170-184. L. KEITZER, The Eighth Reveals the Ninth: A new Hermetic Initiation Discours (Tractate 6, Nag Hammadi Codex VI). Traslated and Interpreted, Seaside, CA 1974. J.-P. MAH£, Le sens et la composition du traits hermStique "L'Ogdoade et l'Enniade', conserve dans le codex VI de Nag Hammadi, είς RSRUS 48 (1974) 54-65. Κ. TROGER, Die sechste und siebte Schrift aus Nag-Hammadi-Codex VI, είς ThLZ 98(1973) 495-503.
Προσευχή Ευχαριστίας (VI7):
Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostische und hermetische..., σσ. 185-186. J. MAHE, La prtere d'actions de grace du codex VI de Nag-Hammadi et le discours parfait, είς ZPE 13 (1974) 40-60.
'Ασκληπιός (άποκάλυψις) (VI8) :
J. DORESSE, Hermes et la Gnose: A propos de l'Asctepius Copte, είς NovTest 1 (1956) 54-69. M. KRAUSE, Agyptische Gedankengut in der Apokalypse des Asclepius, είς XVII. Deutsche Orientalistentag vom 21. bis 27. Juli 1968 in Wiirzburg..., Wiesbaden 196-9, σσ. 48-57. Μ. KRAUSE-P. LABIB, Gnostiche Schriften..., σσ. 187-206. J. MAHE, Remarques d'un latiniste sur VAsclepius copte de Nag Hammadi, είς RS RUS 48 (1974) 136-155.
stentum aus Roten Meer, II, Berlin-New York 1973, σσ. 2-105. J.-Μ. SEVRIN, A pro- pos de le 'Paraphrase de Sem', είς Mu 88 (1975) 69-96.
Δεύτερος λόγος τοΟ μεγάλου Σήθ (VII2) :
Μ. KRAUSE, Der zweite Logos des Grossen Seth, είς A. Altheim-R. Stiehl (έκδότ.), Christentum am Roten Meer, II, Berlin-New York 1973, σσ. 106-151. H.G. BETHGE, 'Zweite Logos des grossen Seth'. Die zweite Schrift aus Nag-Hammadi- Godex VII, eingel. und urbers... είς ThLZ 100 (1975) 97-110.
Διδασκαλία τοΟ ΣιλουανοΟ (VII4) :
Μ. PEEL-J. ZANDEE, 'The Teaching of Silvanus' from the Library of Nag Ilam¬madi..., είς NovTest 14 (1972) 294-311. J.ZANDEE, Die Lehren des Silvanus: Stoische Rationalismus und Christentum im Zeitalter der fruhkatholischen Kirche, είς Μ. Krause, Essays on the Nag Hammadi Texts in Honour of Al. Bohlig, Leiden 1972, σσ. 144-155. W.-P. FUNK, 'Die Lehren des Silvanus'. Die vierte Schrift aus Nag-Ham¬madi-Codex VII eingel. und libers..., είς ThLZ 100 (1975) 7-23. J. ZANDEE, Les enseignements des Silvanos et Philon d'Alexandrie, είς ΜέΙα^β8 d'histoire des religions ... k H. Puech, Paris 1974, σσ. 337-345. Τοϋ Ιδίου, Les enseignements de Silvan et le platonisme, είς Les Texts de Nag Hammadi, Leiden 1975, σσ. 158-180.
Al τρεις στήλαι τοΟ Σήθ (VIIS) :
Μ. KRAUSE-V. GIRGIS, Die drei Stelen des Seth, είς F. Altheim- R. Stiehl, Chri¬stentum am Roten Meer, II, Berlin-New York 1973, σσ. 180-199. Μ. TARDIEU, Les Trois Steles de Seth: Un 6crit gnostique retrouv<5 a Nag Hammadi, είς RSPT57 (1973) 545-575. Κ. WEKEL, Die drei Stelen des Seth, είς ThLZ 100 (1975) 571-580.
Λόγοι άληθείας ΖωστριανοΟ : Λόγος Ζωροάστρου (Villi) •
J. SIEBERG, An Introduction to the Tractate Zostrianos from Nag Ilammadi, είς NovTest 15 (1973) 233-240.
Μαρτυρία άληθείας (IX3) :
Β. PEARSON, Jewish Haggadic Traditions in The Testimony of Truth from Nag Hammadi..., Ex orbe religionum, είς Studia Geo Widengren..., Pars Prior, Leiden 1972, σσ. 457-470.
Πρωτέννοια τρίμορφος (XIII:
Υ. JANSSENS, Le Codex XIII de Nag Hammadi, Mu 87 (1974) 341-413. H. SCHENKE, Die dreigestaltige Protennoia: Eine gnostische Offenbarungsrede in kopti- scher Sprache aus dem Fund von Nag Hammadi, eingeleitet und ubersetzt..., είς ThLZ 99 (1974) 731-746.
ΠΑΛΑΙΟΔΙΑΘΗΚΙΚΑ ΑΠΟΚΡΥΦΑ
Άηοκάλνψις τοϋ 'Αδάμ (Άηοχάλνψις Μωϋοέως). Τό έργο παραδίδε άπό τόν κοπτικό κώδικα V, πού μαζύ μέ άλλους βρέθηκε τό 1945 /6 στα Nag - Hammadi τής Άνω Αιγύπτου. Είναι έργο γνωστικής ύφής καί ύπάρ- χουν σ' αύτδ μόνο έ'μμεσες άπηχήσεις χριστιανικών άντιλήψεων. Ό 'Αδάμ λαμ¬βάνει άποκάλυψη άπδ τρεις άνδρες καΐ δίδει αυτή στον υιό του Σήθ, πολυσήμαν¬το πρόσωπο και σέ άλλα κοπτικά κείμενα του Nag - Hammadi. Περιγράφε¬ται ή ζωή και ή πτώση στδν παράδεισο και προσφέρεται ή διαδικασία της σωτηρίας, πού πραγματοποιείται τελικά μέ τή γνώση, την οποία σφραγίζει το βάπτισμα. Μέσω τοϋ Σήθ ή άποκάλυψη παραδίδεται στούς άπογόνους του. Οι πηγές του έ'ργου εΐναι άκόμη απροσδιόριστες. 'Αναζητούνται στον Ερανικδ και ιουδαϊκά χώρο και άνήκουν στήν προσυστηματική ή τή νηπιακή ηλικία τοϋ γνωστικισμοϋ. Έτσι τδ έργο δυνατόν νά γράφηκε στδ τέλος τοϋ Α' ή τις άρχές του Β' αιώνα.
Α. BOHLIG-P. LABIB, Koptisch-gnostische Apokalypsen aus Codex V von Nag Hammadi im kopt. Museum zu Alt-Kairo, Halle 1963, σσ. 86-95 (εισαγωγή) καί 96¬197 (κείμενο-γερμ. μετάφραση). Α. BOHLIG, Die Adamapokalypse aus Codex V von Nag- Hammadi als Zeugnis Judisch-iranischer Gnosis, εις OC 48 (1964) 44-49. G. MAC RAE, The Coptic Gnostic Apokalypse of Adam, είς Heythrop Journal 6 (1965) 27-35. R. KASSER, Apokalypse d'Adam, είς RThPh 17 (1967) 316-333. C. HEDRIKC, The Apocalypse of Adam: A Literary and source Analysis, είς The Society of Biblical Literature..., II, Los Angeles 1972, σσ. 581-590 (βλ. καί σσ. 573-579, δπου σχετικά άρθρο τοϋ G. Mac Rae). P. NAGEL, La vie grecque d'Adam et d'Eve (Apokalypse de Moise) (διατριβή) (δακτυλογρ.), Strasbourg 1972. TOY ΙΔΙΟΥ, «Marginalia coptica», I, είς Wissenschaftliche Zeitschhrift M. Luther-Univ., Halle 22: 6(1973) 111 - 115.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΙΟΥΑΑΙΟΧΡΙΣΤΊΑΝΙΚΑ
α) Εναγγέλιον τών Ναζαρην&ν. ΕΤναι ϊουδαιοχριστιανικης προελεύ¬σεως και συγγενεύει μέ τδ κανόνικδ Ευαγγέλιο τοϋ Ματθαίου. Γράφηκε μετα¬ξύ 70 καί 150 στήν άραμαϊκή ή συριακή γλώσσα.
HENNECKE-SCHNEEMELCHER, I, 90-100.
β) Εναγγέλιον των Έβιωναίων. "Εργο τών άρχών τοϋ Β' αι., συγγενές προς τδ Εύαγγέλιο τοϋ Ματθαίου, αναφερόμενο έσφαλμένα και ώς Εναγγέλιον καθ' 'Εβραίους. Τδ χρησιμοποιούσαν οί Έβιωναϊοι, πού ήσαν εγκατεστημένοι στήν άνατολική δχθη τοϋ'Ιορδάνη. Γράφηκε ελληνικά και σώζονται μόνον απο¬σπάσματα.
HENNECKE-SCHNEEMELCHER, I, 100-104. Μ. BOISMARD, Evangile des fibionites et problfeme synoptique, εις Rb 73 (1966) 321-352.
γ) Kad•' 'Εβραίους Εναγγέλιον. Τδ Εουδαιοχριστιανικδ αύτδ κείμενο γράφηκε κατά τδ πρώτο ήμισυ τοϋ Β' αί. στήν άραμαϊκή. Δέν συμφωνεί μέ τή συνοπτική παράδοση καί εκφράζει συγκρητιστικές καί γνωστικές τάσεις. Σώ¬ζονται μόνον άποσπάσματα, στά όποια καταφαίνεται ή πρωτεύουσα θέση τοϋ άδελφοθέου 'Ιακώβου.
HENNECKE-SCRNEEMELCHER, I, 104-108. A. SCHMIDTKE, Zum Hebraerevange- lium, είς ZNW 35 (1936) 24-43. J. BAUER, Sermo Peccati, Hieronymus und das Na- zaraerevangelium, είς Bibl. Zeitschr1960, σσ. 122-128.
S) Εναγγέλιον χατ' Αίγνπτίονς. νΗταν τό Ευαγγέλιο τών έξ εθνικών χριστιανών της Αιγύπτου καί μάλιστα εκείνων πού είχαν τάσεις έγκρατιτικές καί γνωστικές. Γράφηκε στό α' ήμισυ τοΰ Β' αίώνα καί δέν σώζονται άπό αύτό παρά ελάχιστα άποσπάσματα, τά όποια δέν επιτρέπουν άκριβεΐς εκτιμήσεις.
HENNECKE-SCHNEEMELCHER, I, 108-117.
ε) Κατά Πέτρον Εύαγγέλιον. Άπό τό 1886 έχομε μέρος τοΰ Εύαγγελίου τοΰ Πέτρου, τό όποιο μνημονεύουν ό Σεραπίων Αντιοχείας καί ό Ώριγένης. Τό έργο είναι σημαντικό φιλολογικό καί θεολογικό τεκμήριο, μολονότι δ συν¬τάκτης του κινείται μεταξύ άποστολικής παραδόσεως, λαϊκών άντιλήψεων καί κακοδοξίας. Προϋποθέτει τούς συνοπτικούς, τούς οποίους άκολουθεΐ γενι¬κά στήν έκθεση τών γεγονότων, καί τόν 'Ιωάννη, άπό τή θεολογία τοϋ οποίου έχει έπηρεασθή. Σκοπός του είναι νά διηγηθή τό μυστήριο τοΰ Κυρίου, πράγμα πού κάνει μέ διάθεση άπολογητική. Χρησιμοποιεί έλεύθερα τά στοιχεία τής άποστολικής παραδόσεως, δέν έχει δοκητικές καί γνωστικές τάσεις, άλλά εκ¬φράζει άντιιουδαϊσμό (Mara). To έργο γράφηκε έλληνικά μέχρι τά μέσα τοΰ Β' αιώνα στή Μικρασία (Mara) καί οχι στή Συρία ή τήν Λ'ίγυπτο.
HENNECKE-SCHNEEMELCHER, I, 118-124. F. AMIOT, La Bible Apocryphe, Paris 1952. Ο. PERLER, L'Evangile de Pierre et Militon des Sardes, είς Rb 71(1964) 584¬590. M. MARA, fivangile de Pierre (SCh 201), Paris 1973.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-