4. ΔΙΔΑΧΗ (ΑΙ) ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

4. ΔΙΔΑΧΗ (ΑΙ) ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Τό 1883 ό μητροπολίτης Φιλόθεος Βρυέννιος  άνακάλυψε τό κείμενο της «Διδαχής» σέ κώδικα τοΰ έτους 1056. Τό ψευδεπίγραφο τοΰτο έργίδιοπού γνώριζε καί τιμοΰσε ιδιαίτερα ή άρχαία Έκκλησία καί πού άποτελεϊται μόλις άπό 16 σύντομα κεφάλαια, ρίπτει άρκετό φώς στή ζωή τής πρώτης Εκκλησίας, μολονότι οΰτε τό συντάκτη του γνωρίζομε ούτε περί σπουδαίου κειμένου πρόκειται άπό άποψη φιλολογική καί θεολογική. Γενικά μπορούμε νά χαρακτηρίσουμε τό έργο σάν σύντομο πρακτικό οδηγό τών χριστιανών καί χρήσιμο βοήθημα γιά τούς κατηχουμένους. Τόν δδηγό συγκροτούν δύο διαφορετικά μέρη μέ χαλαρή ή μάλλον άνύπαρκτη σύνδεση.
Τό πρώτο (1-6), τό ήθικοοικοδομητΐκό, περιλαμβάνει κυρίως τήν εκχριστιανισμένη διδασκαλία τών δνο όδών (τής ζωής καί τοΰ θανάτου), πού είναι γνωστή άπό ελληνικές (Παρμενίδης, Πίναξ Κέβητος, Νεοπυθαγόρειοι) καί ιουδαϊκές πηγές {ΠΔ καί 'Εγχειρίδιο πειθαρχίας). Τό δεύτερο περιλαμβάνει άφ* ένός μέν οδηγίες περί βαπτίσματος, νηστείας καί Εύχαριστίας (7-10), άφ* έτέρου δέ οδηγίες (11-15) γιά τό πώς νά διακρίνουν οί πιστοί τούς άληθινούς προφήτες άπό τούς ψευδοπροφήτες. Τό κεφ. 16 άναφέρεται είς τά έσχατα, πού είναι εγγύς.
Προφανώς ό συντάκτης είχε μπροστά του τό ιουδαϊκής προελεύσεως κείμενο τών δύο όδών καί οδηγίες έκκλησια- στικής εύταξίας καί συμπεριφοράς. "Ενωσε δέ τά δύο κείμενα, επιφέροντας δ,τι χρειαζόταν γιά τήν έπιφανειακή σύνδεσή τους καί προσθέτοντας — στό δεύτερο κυρίως μέρος — δ,τι νόμιζε γιά τήν άντιμετώπιση τής κρίσεως καί τής προβλημα- τολογίας τής έποχής του. "Ετσι ή σπουδαιότης τής Διδαχής βρίσκεται στό δεύτερο μέρος, πού υπογραμμίζει δτι ή Έκ¬κλησία μαστιζόταν άπό ψευδοπροφήτες καί χρειαζόταν κρι¬τήρια γιά νά διακρίνη τούς άληθινούς προφήτες, πού άρχιζαν ήδη νά έκλείπουν. Τό σημαντικότερο δέ καί προσωπικώτερο στοιχείο, πού προσφέρει ό συντάκτης τοϋ παρόντος έργου, είναι ή έντολή : «χειροτονήσατε οϋν έαυτοϊς έπισκόπουζ και διακόνους άξιους τοϋ Κυρίου,.. *Υμϊν γάρ λειτουργοϋσι καί αυτοί τήν λειτουργίαν τών προφητών καί διδασκάλων. Μή οϋν ύπερίδητε αυτούς)) (15). Ή έντολή προϋποθέτει δι¬σταγμό τής Εκκλησίας στό νέο θεσμό τών μονίμων λειτουρ¬γών καί ειδικώτερα στήν άναγνώριση τοϋ έργου τους ώς Ισοδύναμου πρός τό έργο τών προφητών καί διδασκάλων, πού σπάνιζαν ή καί είχαν πλέον έκλείψει. Ό συμπιλητής συντάκτης μας, στή γραφίδα τοϋ όποιου δμως άνήκει τό κεφάλαιο 15, λύει καταφατικά τό θέμα, μολονότι χωρίς θεολογική εξή¬γηση, δπως έκαμε καί ό Κλήμης Ρώμης. Ή Διδαχή έπομένως μέ τήν έντολή περί χειροτονίας έπισκόπων άποδεικνύει δτι ή Έκκλησία περνούσε άπό τήν έποχή τών άποστόλων καί τών χαρισματούχων στήν έποχή τών μονίμων ποιμένων της. Τό πέρασμα βέβαια τοϋτο έγινε μέ πολλή δυσκολία καί άπει¬ρες άμφιβολίες, τίς όποιες προϋποθέτει ή παραπάνω δήλωση οτι χαρισματοϋχοι καί ποιμένες τελοϋν τό αύτό έργο, δτι οί μόνιμοι τοπικοί ποιμένες δέν πρέπει νά ύποτιμώνται σέ σχέση μέ τούς χαρισματούχους.
Αύτά δλα βοηθούν στή σχετική χρονολόγηση τού κειμένου μας, τό όποιο πρέπει νά άνήκη στήν έποχή τοϋ Κλήμεντα Ρώμης, τοϋ όποιου ή Επιστολή προϋποθέτει σχεδόν τήν ιδια προβληματολογία. Ό Audet τοποθετεί τό έ'ργο μεταξύ 50 καί 70. Άλλά τότε τούς επισκόπους καί διακόνους έξέλεγαν άκό- μα οί άπόστολοι. Οΰτε πάλι μπορεί νά γράφηκε μετά τό 110, διότι τά προβλή- ματά του στήν έποχή αύτή έχουν κάπως ξεπερασθή, δπως δείχνουν οί 'Επι¬στολές τοΰ Ιγνατίου, πού φυσικά δέν εκφράζουν μόνο τήν εκκλησιαστική κα¬τάσταση τής Συρίας. Είναι μάλιστα περίεργο τό 6τι οί περισσότεροι τών ερευ¬νητών δέχονται ώς τόπο συντάξεως τής Διδαχής τή Συρία, ή όποία δμως έ¬χει προηγμένη εκκλησιαστική οργάνωση. Πρέπει βέβαια νά εϊπωμε ότι, ένώ ή τελική σύνταξη τοΰ έργου έγινε μάλλον μεταξύ τών έτών 90 καί 110, ή πη¬γή του ώς πρός τίς «όδηγίες» περί εύταξίας εκκλησιαστικής εΤναι παλαιότε¬ρη, ίσως τών έτών 60 μέ 70.
Τό κείμενο τής Διδαχής έχει εξαιρετική σημασία γιά τήν ιστορία τής λειτουργικής εκκλησιαστικής ποιήσεως, διότι σώζει έμμετρους ύμνους πού ήσαν σέ λειτουργική χρήση :
«Εύχαριστοΰμέν σοι, πάτερ ημών, ύπέρ τής άγιας άμπέλου Δαβίδ τοϋ παιδός σου, ής έγνώρισας ήμΐν διά Ίησοΰ τοΰ παιδός σου" σοι ή δόξα είς τούς αιώνας.
Εύχαριστοΰμέν σοι, πάτερ ήμών,
ύπέρ τής ζωής καί γνώσεως,
ής έγνώρισας ήμΐν διά 'Ιησού τού παιδός σου'
σοι ή δόξα είς τούς αιώνας» (9).
'Επίσης εύχαριστιακούς ύμνους διασώζει καί στήν § 10. Οί ύμνοι αύτοί σέ συνδυασμό μέ πλήθος άλλων ποιητικών τμημάτων χριστιανικών έργων τοΰ β' αι. άποτελοΰν τήν άπαρχή τής έκκλησιαστικής ποιήσεως καί τό κλειδί γιά τή λύση τοΰ προβλήματος τής προελεύσεως τών Κοντακίων, τής πρώτης (οργα¬νωμένης καί σταθεροποιημένης μορφολογικά εκκλησιαστικής ποιήσεως (β' ήμισυ Ε' αι.). Οί ύμνοι μάλιστα τής Διδαχής έκφράζουντό πέρασμα άπό τήν άπλή εύχή-έπίκληση στόν ύμνο, πού στήν προκειμένη περίπτωση έχει καί τό έφνμνιο («σοι ή δόξα είς τούς αιώνας») έτσι, ώστε ή μορφή αύτή νά συνιστά κυριολεκτικά τόν πρόδρομο τού Κοντακίου, τό όποιο γεννήθηκε σταδιακά στούς κόλπους τής έλληνόφωνης εκκλησιαστικής ποιήσεως καί δέν έχει συ¬ριακές ή καθαρά γνωστικές πηγές.
Σχετικά μέ τόν τίτλο τοϋ έργου ύποστηρίχθηκε δτι ή επιγραφή τοΰ Εερο- σολυμιτικοΰ χειρόγραφου («Διδαχή κυρίου διά τών δώδεκα αποστόλων τοις έθνεσιν») άφορα μόνο στό πρώτο μέρος τοΰ έργου, πού γενικό τίτλο είχε: «Δι- δαχαΐ τών αποστόλων» (Audet, 91-103).
Τοΰ έργου βρέθηκαν άκόμη άποσπάσματα έλληνικά, μετάφραση στή γεωργιανή, καθώς καί άποσπάσματα κοπτικής καί αίθιοπικής μεταφράσεως.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :

'Εκδόσεις: ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΒΡΥΕΝΝΙΟΥ, Μητροπ. Νικομηδείας, Διδαχή τών 12 άποστό- λων έκ τοΰ ίεροσολυμίτίκοϋ χειρογράφου νΰν πρώτον έκδιδομένη μετά προλεγομένων καί σημειώσεων..., Κωνσταντινούπολη 1885. ΒΕΠ 2, 215-220. Η. LILJE, Die Lehre der zw6lf Apostel, Hamburg '1956. J.-P. AUDET, La Didache. Instructions des Apolres, Paris 1958. A. AGNOLETTO, La Didache. Lettura dinno testo cristiano antico, Milano 1968.
Μελέτες. ΜΗΤΡΟΠ. ΑΘΗΝΑΓΟΡΑ, Νεώτεραι άπόψεις έπί της Διδασκαλίας, Διδαχής καΐτών'Αποστολικών Διαταγών, είς ΕΦ 32 (1933) 325-358 καί 481-510. Ε. PETERSON, Uber einige Probleme der Didache - Uberlieferung, είς Rivista di archeol. christ.
27    (1951) 37-68. C. RICHARDSON, The Teaching of the Twelve Apostles, Commonly called the Didache, Philadelphie 1953. A. ADAM, Erwagungen zur Herkunft der Di¬dache, είς ThLZ 81 (1956) 353-356 καί είς ZKC 68 (1957) 7-47. Τό συνθετικώτερο μέχρι τώρα ίργο τοΰ J.-P. AUDET, La Didachi, Paris 1958 (σελίδες 498). P. NAUTIN, La com¬position de la Didachi) et son titre, είς RHR 155 (1959) 191-214. O. GIORDANO, L' escatologia nella Didach6, είς Oikoumene, University di Catania 1964, σσ. 121-139. M. DECROOS, De eucharistische liturgie van «Didache IXe en Χ», είς Bijdragen
28    (1967) 376-398. B. LAYTON, The Sources, date and transmission of Didache 1.3b- 2.1, είς HThR 61 (1968) 343-383. U. MATTIOLI, La Didache. Dottrina dei dodeci apostoli, Saggio introduttivo..., Alba 1969. J. BETZ, Die Eucharistie in der Didache, είς Archie, f. Liturgiewissenschaft 11 (1969) 10-39. St. GIET, L'^nigme de la Didache, Paris 1970. M. MEES, Die Bedeutung der Sentenzen und ihrer auxesis fiir die For- mung der Jesusworte nach Didache L,3b-2,l, είς VetChr 8 (1971) 55-76.W. ROR- DORF, La remission des pchis selon la Didach6, είς Imikon 46 (1973) 283-297. E. WOLF, Zur Bedeutung der Didache fiir oecumenisches Kirchenrecht, είς Ξένιον (τιμητ. Τόμος Ζέπου), 'Αθήνα 1973, σσ. 739-756. L. ALFONSI, Propriety lavoro e famiglia nella Didach<5..., είς Augustinianum 17 (1977) 101-106.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-