II. ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, ΔΟΜΗ, ΟΡΙΑ, ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΥΛΗΣ

II. ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, ΔΟΜΗ, ΟΡΙΑ, ΟΡΙΣΜΟΣ  ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΥΛΗΣ 

1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ

Είναι άνάγκη νά τονίσωμε δτι έδώ ύπό τόν δρο «Πατρολογία δέν έννοοΰμε μόνο τό έγχειρίδιο τής Πατρολογίας, πού άποτελεΐ μόνο Εισαγωγή στήν Πατρολογία, άλλά τήν δλη έρευνα, ή όποία σχετίζεται μέ τούς Πατέρες καί τούς έκκλησιαστικούς συγγραφείς.

'Αντικείμενο τής Πατρολογίας είναι κάθε είδους κείμενο πού γράφηκε μετά τούς 'Αποστόλους στό χώρο τής 'Εκκλησίας, γιά νά έκφραση τήν έμπειρία, τή σκέψη, τά συναισθήματα, τις έλπίδες, τά όνειρα, τις άγωνίες καί αύτές τις άπογοητεύσεις τών πιστών. 'Από τόν κύκλο τοΰτο δέν εξαιρούμε τά άπόκρυφα, τά άνώνυμα ή τά συλλογικά έργα, τά κείμενα τών αιρετικών καί μάλιστα μερικών γνωστικών καί έθνικών φιλοσόφων πού έπέδρασαν στή σκέψη τών έκκλησιαστικών συγγραφέων.

Ή αναφορά στούς αιρετικούς, τούς γνωστικούς καί τούς φιλοσόφους διευκολύνει ώς Ινα βαθμό τήν κατανόηση τών Πατέρων καί έκκλησ. συγγραφέων, άφοΰ μάλιστα οί τελευταίοι συχνά έγραφαν γιά νά άπαντήσουν στούς πρώτους, δηλ. στά προβλήματα πού δημιουργούσε ή παρουσία τους. "Ετσι μποροϋμε νά ποΰμε οτι ό Ειρηναίος π.χ. δέν κατανοείται χωρίς προηγούμενη γνώση τοΰ γνωστικού Ούαλεντίνου, οί άλεξανδρινοί θεολόγοι χωρίς τήν έρμηνευτική τοΰ ιουδαίου Φίλωνα, ό 'Αθανάσιος χωρίς τήν άνάλυση της θεολογίας τοΰ 'Αρείου καί οί Καππαδόκες χωρίς τή φιλοσοφία τοΰ Πλω-τίνου. Βεβαίως ή Πατρολογία δέν πρέπει νά μεταβληθή σέ ΕΙοαγωγη στίς ΑΙ- ρέσεις ή στον Γνωστικισμό ή στή Φιλοσοφία' άλλά καί δέν Οά κατορθώση νά έπιτύχη τόν σκοπό της χωρίς τή σύνδεση της μέ τις γραμματείες αύτές, στίς όποιες θά γίνεται μόνο ή άπαραίτητη άναφορά.

'Από τούς έξωεκκλησιαστικούς συγγραφείς λοιπόν καί τά κείμενά τους έξετάζεται ό,τι συμβάλλει στήν κατανόηση τών Εκκλησιαστικών άνδρών καί κειμένων.

Περισσότερο συγκεκριμένα ό πατρολόγος καθήκον έχει:

Νά έπισημάνη και νά προσέγγιση τον συγγραφέα, κατα-νοώντας τον είς τό περιβάλλον, οπού έζησε και γιά τό όποιο έγραψε, και έκθέτοντας τά παντός είδους βιογραφικά στοι¬χειά του.

Νά έπισημάνη τά πρός μελέτη έργα.

Νά βεβαιωθή γιά τή γνησιότητά τους ή μή.

Νά έπεξεργασθή τήν κριτική τους έκδοση ή έπανέκδοση μέ βάση τή χειρόγραφη παράδοση καί τή σχετική φιλολο¬γική μέθοδο.

Νά άναλύση φιλολογικά τό κείμενο του (γλώσσα, υφος, λογοτεχνικό είδος, ρητορικά σχήματα, δομή, άθησαύριστες λέξεις κλπ.).

Νά άξιολογήση ιστορικά τά στοιχεία τοϋ κειμένου μέ τή βοήθεια καί τής θύραθεν ιστοριογραφίας.

Νά έρμηνεύση καί νά έκτιμήση θεολογικά τό κείμενο.

Άφοϋ δηλαδή συντελεσθή κάθε είδους μή αύστηρή θεολο¬γική έπεξεργασία, οφείλει ό πατρολόγος νά έπιχειρήση τό δυσχερέστερο έργο του: τή θεολογική άποτίμηση τοϋ κειμέ¬νου, τήν όρθή τοποθέτησή του στήν όλη πορεία τής εκκλη¬σιαστικής θεολογίας, τήν άξιολόγησή του σέ σχέση μέ τό σκοπό τοΰ ίδιου τοΰ κειμένου, σέ σχέση μέ τήν ίδιαίτερη συμβολή του στή θεολογία καί σέ σχέση μέ τά προγενέστερα σύγχρονα ή παρόμοια έργα άλλων συγγραφέων.

Τοΰ πατρολόγου ή έρευνα επομένως μπορεί νά είναι θεο¬λογική καί συγχρόνως φιλολογική, ιστορική, κοινωνιολο¬γική, φιλοσοφική, άγιολογική, λαογραφική κλπ. Μπορεί νά είναι όλα αύτά, άλλά μπορεί καί νά είναι μόνο ιστορική ή μόνο φιλολογική, άνάλογα μέ τήν προτίμηση καί τά προσ¬ωπικά ένδιαφέροντα τοΰ ερευνητή, χωρίς νά παύη νά είναι πατρολογική. Έάν όμως ό έρευνητής δέν έρευνα μέ θεολο¬γικές προϋποθέσεις (όχι προκαταλήψεις) τό έκκλησιαστικό κείμενο, τότε φυσικά ή έρευνα είναι απλώς φιλολογική, ιστορική... καί όχι πατρολογική.

Τό δύσκολο έργο του έπιτελεΐ ό πατρολόγος μέ τή βοή¬θεια έπιστημών και έπιστημονικών μεθόδων, όπως τής Ιστο¬ρίας, τής φιλολογίας, τής παλαιογραφίας, τής λαογραφίας, τής έπιγραφικής, τής παπυρολογίας, τής φιλοσοφίας, τής κοινωνιολογίας καί κάθε άλλης έπιστήμης, ή όποία θά συν¬έβαλε στήν έπιτυχία τοϋ σκοποΰ του. "Οπως ό πατρολόγος δέν πρέπει νά λησμονή ποτέ τό κύριο έργο του, πού είναι ή θεολογική έρμηνεία καί άξιόλογηση τής ίδιαίτερης προσφο¬ράς ένός συγγραφέα, έτσι πρέπει νά έκμεταλλεύεται καί τήν παραμικρή βοήθεια πού τοΰ προσφέρει όποιαδήποτε θύρα¬θεν έπιστήμη.

e Υπογραμμίζομε όμως ότι ή παραπάνω έρευνα κι έργα- σία, πού γίνεται σέ είδικές πατρολογικές μελέτες, δέν μπορεί νά γίνη καί σ' ένα έγχειρίδιο Πατρολογίας, τό όποιο τελικά είναι εισαγωγή, όργανο, εργαλείο έπιστημονικό. Στό έγχει¬ρίδιο έχομε βασικά τις τελικές γιά πρόσωπα καί κείμενα έκτι- μήσεις κι έρμηνεΐες μαζί μέ σύντομη βιβλιογραφία. Ή με¬λέτη τών έπί μέρους προβλημάτων έχει προηγηθή (όσο τού¬το έχει γίνει) καί μένει νά δοθοΰν στό έγχειρίδιο γενικές δια¬τυπώσεις καί συμπερασμοί. Τοΰτο σημαίνει ότι ό θεμελιώ¬δης χαρακτήρας τοΰ έγχειριδίου πρέπει νά είναι θεολογικός. Διότι, ένώ παραθέτει φιλολογικά καί ιστορικά στοιχεία, έπι- θυμεΐ κυρίως νά δώση τήν όρθή θεολογική έρμηνεία τοΰ συγ¬γραφέα καί τοΰ έργου του στό χώρο τής 'Εκκλησίας. Έάν παύ¬ση νά είναι θεολογικός ό χαρακτήρας τής Πατρολογίας, τό¬τε ή ίδια χάνει τήν ταυτότητά της, τόν προσανατολισμό της, δηλαδή έκκοσμικεύεται, γίνεται θύραθεν έπιστήμη μέ πλή¬ρη άδυναμία νά έρμηνεύση θεολογικά τά επιτεύγματα τών Πατέρων. Ή έρμηνεία αύτή άπαιτεΐ ώρισμένες προϋποθέσεις ομόλογες καί ανάλογες πρός αύτό πού είναι οί Πατέρες καί ή 'Εκκλησία.

Σπουδαίοι έρευνητές πατρολόγοι τοΰ τέλους τοΰ περα¬σμένου καί τών άρχών τοΰ παρόντα αιώνα, όντας όπαδοί τοΰ ίστορισμοΰ (Historismus), μετέτρεψαν μέ τούς συνε¬χιστές καί όμοϊδεάτες τους ώς ένα βαθμό τήν Πατρολογία σέ κοσμική έπιστήμη, πού γνωρίζει κάθε λεπτομέρεια σχετι¬κή μέ τούς Πατέρες, χωρίς δμως νά εισέρχεται στό πνεΰμά τους, τό όποιο συχνά παρερμήνευε, καί περιφρονούσαν ή δέν έκτιμούσαν καί σάν άποτέλεσμα τής δράσεως τοΰ άγίου Πνεύματος χάριν τής σωτηρίας τοΰ άνθρώπου. Στήν τάση αύτή, πού είναι άποτέλεσμα καί τής άρχής sola Scriptura, όφείλεται τό γεγονός ότι σήμερα παρά τό έντονο ενδιαφέρον γιά τούς Πατέρες οί μεγάλοι αύτοί άνδρες άντιμετωπίζονται συνήθως σάν έξαιρετικοί συγγράφεις καί σπάνια σάν όργα¬να τοΰ Πνεύματος πρός εύρύτερη καί πληρέστερη φανέρωση τής θείας άληθείας. Ή κατάσταση αύτή άποδεικνύει ότι σή¬μερα ή Πατρολογία δέ βρίσκεται στον άληθινό της δρόμο, ότι ένώ έχομε πολλές έρευνες γιά τούς Πατέρες δέν έχομε Πα¬τρολογία ή όταν τήν έχωμε είναι άτροφική.

Σελίδες 80 -83 

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-