Μετάνοια και ενοχή

Μετάνοια και ενοχή

ΠΡΩΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΡΠΑΘΙΟΥ

Η ενοχή λειτουργεί ως καθολική απόγευση της ίδιας της ζωής. Ως ερημοποίηση του ανθρώπινου ψυχικού πεδίου, άλλοτε βεβαίως σε άλλο βαθμό, και βιώνεται ως κατάσταση ανελευθερίας, δεσμευτική της συνειδήσεως του ανθρώπου. Δεν αφήνει την δυνατότητα διαλεκτικής και υποτάσσει δυναστικά τη λογική χωρίς αυτή να πάσχει πρωτογενώς. Σφαδάζει ο άνθρωπος μπροστά στο ανοικτίρμον αδιέξοδο. Μοιάζει, ή να έχει προσδέσει τη συνείδηση του ανθρώπου στον μυθικό τροχό του Ιξίονα, κατά τον Γρηγόριο το Θεολόγο (Φαύλος κύκλος) ή να την έχει ακινητοποιήσει σ’ ένα παγωμένο κυριολεκτικά χρόνο.

Έτσι θα μπορούσα να περιγράψω τη αγωνία του ανθρώπου που μαστίζεται από το μαρτύριο της ενοχής και αναζητά στην καταφυγή της Εκκλησίας τη λύση βιούμενου υπαρξιακού του δράματος. Και το ερώτημα που τίθεται στον Πνευματικό τη στιγμή εκείνη , είναι εάν το πρόβλημα του προσερχομένου αντανακλά την περιπέτεια της αυτογνωσίας του , εάν περιστρέφεται γύρω από τους λεγόμενους αμυντικούς μηχανισμούς απώθησης μετάθεσης ή εκλογίκευσης της ενοχής , ή εάν πρόκειται για μια ψυχοπαθολογική κατάσταση στην οποία ασύμμετρα προς τα πραγματικά δεδομένα αναδύονται αναπόδραστα παραληρηματικού τύπου αναθυμιάσεις στη ψυχική του σφαίρα.

Τότε θα πρέπει να προηγηθεί στη σκέψη μας η βασική ποιμαντική αρχή της εξατομίκευσης όπως την προτείνει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας. Η προσέγγιση του ανθρώπου θα πρέπει να γίνεται , «εν καιρώ και προσώπω και ποσότητι και ποιότητι». Τρεις βασικές επισημάνσεις:

Η μετάνοια δεν προϋποθέτει την ενοχή ούτε βέβαια και ταυτίζεται μαζί της. Στην ενοχή προτάσσεται ο αυτόνομος άνθρωπος, στη μετάνοια (καθαρό πνευματικό μέγεθος) η βαθειά συνείδηση ταπεινώσεως κατά το λόγον του Κυρίου «ούτω και υμείς, όταν ποιήσετε πάντα τα διαταχθέντα υμίν, λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν, ότι ο οφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν».

Τα ενοχικά άτομα χωρίς μετάνοια, μετέρχονται τον μηχανισμό της απώθησης ή της μετάθεσης ή και της εκλογίκευσης γιατί δεν μπορούν να συμφιλιώσουν με τον εαυτό τους την ιδέα της του εγκλήματος, του κακού. Ακόμη έχουν παρατηρηθεί και περιπτώσεις αμνησίας , μετά από κολάσιμες πράξεις, ως καθαρού ψυχολογικού φαινομένου έξω από κάθε οργανικότητα που μπορούν να ενταχθούν και στα πλαίσια μιας μετατρεπτικής νεύρωσης (της γνωστής υστερίας).

Στο πεδίο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερα ευαισθητοποίηση του Πνευματικού καθ’ όσον υποβόσκουν οι εξής κίνδυνοι. Να αναδυθεί η πρωτόγονη μορφή απόσεισης της ενοχής με τάματα , προσφορές , χορηγίες οικονομικές , ή και απαιτεί ακόμη ο εξομολογούμενος το επιτίμιο όχι ως παιδαγωγικό μέσο , άλλα ως καθαρτική διδασκαλία. Ο τρόπος αυτός μπορεί να είναι πρόσφορος για μια ψευδή και προσωρινή ψυχολογική στήριξη , είναι όμως πνευματικά καταστροφικός γιατί βοηθά στο να ατονεί η πρόθεση της μετάνοιας , ως πνευματικής διαδικασίας με βάση το «Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς». Και να αποπροσανατολίζεται ο άνθρωπος σε δαιμονικούς ατραπούς (Όλοι οι μηχανισμοί πλειοδοτούν στο μασκάρεμα της πραγματικής αλήθειας, γι’ αυτό και είναι χρονομετρημένοι, έχουν, δηλαδή ημερομηνία λήξεως). Θα μου επιτρέψετε όμως εδώ μια διασάφηση. Και στην αναλυτική ψυχολογία εκτιμάται, πως το συναίσθημα της ενοχής μπορεί να ξεπερασθεί μόνον προοδευτικά, με την αλήθεια. Εκεί όμως, όπως σωστά έχει ειπωθεί, μετατρέπουμε τη νευρωτική μιζέρια σε συνηθισμένη δυστυχία, διότι η ψυχολογία είναι πνευματικά άνευρη και έρημη από την προοπτική της όντως ζωής.

Η χωρίς προφανή λόγο, εκδηλούμενη συναίσθηση αναξιότητας και ενοχών, πρέπει να κατευθύνει τη σκέψη του Πνευματικού σε υποκείμενο ψυχικό νόσημα, το οποίο ίσως και να χρήζει άμεσης ιατρικής παρέμβασης, για να αποτραπούν ενδεχόμενα ακόμη και αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Εάν δεν γνωρίζουμε πνευματική ωριμότητα του ανθρώπου είναι παρακεκινδυνευμένο να βασισθούμε σε μια δική μας οιονεί ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, διότι δεν μπορούμε να χτίσουμε πάνω σε ανύπαρκτα πνευματικά θεμέλια. (Όσο γνωρίζω, οι άνθρωποι της δια βίου συνειδητής πίστεως, έχουν σχεδόν μηδενικά ποσοστά αυτοκτονικής συμπεριφοράς μέσα από στατιστικές διαπιστώσεις). Άλλωστε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που καταφεύγουν στην Εκκλησία για στήριξη μέσα στο πρόβλημα αλλά την εγκαταλείπουν με την αποδρομή του προβλήματος , για να επανέλθουν και πάλι εν καιρώ, γιατί δεν έχουν την απαραίτητη βάση για μια πνευματική ανάκαμψη.

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΑΙΔΕΣ/ΤΑΤΟΣ ΠΡΩΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΡΠΑΘΙΟΥ, ΘΕΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ, ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ  

 (πηγή: Επίσημος  Ιστότοπος της Εκκλησίας της Ελλάδος)

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-