Βιβλία εκκλησιαστικά περιέχον βίους αγίων. Επειδή κατά τας καλουμένας συνάξεις, ήτοι συναθροίσεις, των Χριστιανών στους ναούς προς εορτασμό της μνήμης αγίου τινός αναγιγνώσκεται και ο βίος του αγίου, ονομάσθηκε συναξάρι αυτό τούτο το ανάγνωσμα, ως λ.χ. συναξάρι του αγίου Αντωνίου, έπειτα δε και το βιβλίο το περιέχον τοιαύτα αναγνώσματα.
Και κατ’ αρχάς μεν τα συναξάρια περιέχον βίους μαρτύρων της πίστεως, έπειτα δε περιελήφθησαν εν αυτά και οι εορτές του Χρίστου και της Θεοτόκου, μνήμες αγγέλων και ιερών προσώπων της Παλαιάς Διαθήκης, αποστόλων, οσίων ανδρών και γυναικών, κτητόρων ή ανακαινιστών ναών, βασιλέων και αρχιερέων διαπρεψάντων εν πίστη και αγαθοεργία, συνόδων, ανακομιδής ή ευρέσεως Ιερών λειψάνων, εικόνων κ. τ. τ., μνήμες διαφόρων εκκλησιαστικών γεγονότων (εγκαινίων ναών ή θυρανοιξίων, φωτοδρομίων κ. τ. τ.), λυπηρών συμβάντων (σεισμών, λοιμών, εμπρησμών κ. τ. τ.) και τέλος ψυχωφελείς διηγήσεις.
Λογοτεχνικώς δ’ εξεταζόμενα τα συναξάρια είναι εγκώμια (λόγοι, ομιλίες), στις οποίες επί το ρητορικώτερο γίνεται η αφήγηση των κατά τους αγίους και καθόλου των εορτών, και βίοι, στους οποίους εκτίθενται σε καθαρά διηγηματική μορφή η Ιστορία του αγίου και καθόλου της εορτής. Εκ των βίων δε πάλιν άλλοι μεν είναι ιστορικώτεροι, άλλοι δε δημωδέστεροι, περί τα θαύματα ιδία διατρίβοντες, και άλλοι συνοπτικώτεροι προς λειτουργική χρήση. Και έχουν μεν κύριο σκοπό τα συναξάρια τον εποικοδομητικόν, γραφεντα προς εξύμνηση των ηρώων της πίστεως και των άλλων εορτών, επειδή δε περιέχουν ποικίλες θεολογικές, ιστορικές, γεωγραφικές, γλωσσικές, λαογραφικές και κοινωνιολογικές γνώσεις και πολλαχώς διαφωτίζουν τον βυζαντινόν πολιτισμόν, είλκυσαν κατά τους τελευταίους ιδία χρόνους σύντονο την προσοχή διαπρεπών θεολόγων, φιλολόγων και Ιστορικών, πλείστα δε σπουδαία συγγράμματα συνεγράφησαν και ειδικά περιοδικά εκδίδονται, αναφερόμενα εις τα συναξάρια, ων βρίθουν οι βιβλιοθήκες της Ανατολής και της Δύσεως.
Το αρχαιότερο δε των συναξαριών φαίνεται ότι είναι το του Συμεών του μεταφραστή, έπειτα το «Βασιλειανόν», εκ του ονόματος του αυτοκράτορος Βασιλείου του Β΄, όστις, κατά τίνα παράδοση, διέταξε την συγγραφή αυτού, και τρίτον το καλούμενο Σιρμονδιανόν, εκ του ανακαλύψαντος αυτό Γάλλου Ιησουΐτη Σιρμόνδη (1559-1651). Το Βασιλειανόν διεσκεύασε ο διάκονος Μαυρίκιος ίσως κατά τον ΙΒ΄ αιώνα, την διασκευή δε ταύτη συμπληρώσας και στην νέαν ελληνική μεταφράσας εξέδωκε στην Βενετία το 1607 ο Μάξιμος Μαργούνιος, επιγράψας «Συναξάρια».
Δευτέρα δε μετάφραση του Μαυρικίου μετά προσθηκών και βελτιώσεων εξέδωκε Νικόδημος ο Αγιορείτης στην Βενετία το 1819, επιγράψας «Συναξαριστήν», όστις ανετυπώθη τρις εν Κωνσταντινούπολη (1842), Ζάκυνθο (1868) και Αθήνα (1868). Το 1788 εξεδόθη στην Ρώμη το «Calendarium Ecclesiae Constantinopolitanae» υπό Στεφάνου Morcelli. Υπό Κ. Δουκάκη εξεδόθη στην Αθήνα(1889-1897) ό «Μέγας Συναξαριστής» σε 14 τόμους, των οποίων οι 12 περιέχουν τις εορτές των Μηναίων, οι δε άλλοι της του Τριωδίου και του Πεντηκοσιαρίου. Το 1899 εξεδόθη εν Κωνσταντινούπολη υπό Μ. Γεδεών τό «Βυζαντιόν ἑορτολόγιον», περιέχον τις μνήμες των από του Δ΄ μέχρι του ΙΕ΄ αιώνος εορταζομένων αγίων στην Κωνσταντινούπολη.
Τέλος δε το 1902 εξεδόθη στις Βρυξέλλες υπό Delehaye το Σιρμονδιανόν Synaxarium ecclesiae Constantinopolitanae, πληρέστερο των άλλων και ακριβέστερο.
Πηγή: Παντελάκης Ε.Γ., Γυμνασιάρχης, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Κβ΄, σελ. 550
ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ
Έτσι καλείται ο συγγραφεύς ενός ή πλειόνων βίων άγιων και ο συλλογεύς τοιούτων βίων και ο συγγραφεύς άμα και συλλογεύς, και τέλος αυτό τούτο το βιβλίο το περιέχον τοιούτους βίους, τα συναξάρια. Ως πηγές δε των συναξαριστών εχρησίμευσαν παλαιά μαρτυρολόγια ήδη από του Β΄ αιώνος (μαρτύρων Πολυκάρπου Σμύρνης, των εν Λυών και Βιέννη της Γαλλίας μαρτύρων κλπ), βιογραφίες αγίων υπό εκκλησιαστικών συγγραφέων (Αθανασίου, Γρηγορίου, Βασιλείου, Χρυσοστόμου, Ευσεβίου, Θεοδωρήτου κτλ.), τυπικά εκκλησιών και μοναστηριών, ημερολόγια και μικρά συναξάρια (calendaria) κτλ. Συγγραφείς δε τοιούτων συναξαριών και συλλογείς από του Β΄ αιώνος μέχρι της σήμερον είναι πάμπολλοι, ων γνωστότεροι είναι Κύριλλος ο Σκυθοπολίτης, Ιωάννης ο Μόσχος, Σωφρόνιος ο Ιεροσολύμων, Λεόντιος ο Νεαπόλεως, Επιφάνιος ο μοναχός, Συμεών ο μεταφραστής, Ιωάννης ο Μακρόπους, Νικήτας ο Στηθάτος, Θεόδωρος ο Πρόδρομος, Γρηγόριος ο Κύπριος, Κωνσταντίνος ο Ακροπολίτης, Νικηφόρος Γρηγοράς, Φιλόθεος ο Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ανδρέας ο Χίος κ.τ.λ. Από δε της αλώσεως και εξής οι συναξαριστές ιδία των νεομαρτύρων είναι πλείστοι, ως Ιουστίνος ο Δεκαδύος, Παχώμιος Ρουσάνος, Δαμασκηνός ο Στουδίτης, Νικόλαος Μαλαξός, Μελέτιος Συρίγος, Ιωάννης Καρυοφύλλης, Καισάριος Δαπόντες, Μακάριος Νοταράς, Νικόδημος ο Αγιορείτης κ.λ.π. Η πληρέστατη έκδοσης συναξαριών είναι τα από του 1643 μέχρι της σήμερον εκδιδόμενα υπό των Βολλανδιστών Acta Sanctorum, ων έχουσιν εκδοθεί οι βίοι των αγίων 11 μηνών, υπολείπονται δ’ εισέτι οι του Δεκεμβρίου. Επίσης τα υπό των αυτών εκδιδόμενα από του 1882 Analecta Bolandiana περιέχουσι πολλούς βίους αγίων και πραγματείας αγιολογικού περιεχομένου. Ή Bibliotheca Hagiographica graeca (1909), η Bibliotheca Hagiographica Latina (1911) και η Bibliotheca Hagiographica Orientalis (1910), υπό των Βολλανδιτών και αύται εκδοθείσες, περιέχουν τα ονόματα των γνωστών συγγραφέων συναξαριών των μέχρι τώρα εκδεδομένων. Βίους νεομαρτύρων περιέχει το «Νέον Λειμωνάριον» εν Βενετία 1819 και το «Νέον Μαρτυρολόγιον» εν Βενετία 1799, τις δε ακολουθίες αυτών, υπό πολλών εκδοθείσας, αναγράφει ο Petit στο Bibliographic des Acolouthies Greques (Bruxelles 1926). Πλείστοι δε βίοι άγιων είναι εισέτι ανέκδοτοι. ε. γ. π.
Πηγή: Παντελάκης Ε.Γ., Γυμνασιάρχης, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Κβ΄, σελ. 551
Στο ερώτημα ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να χαρακτηρισθεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία ένας Χριστιανός ως Άγιος, ο αείμνηστος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκός Αμίλκας Αλιβιζάτος σε μια μελέτη του σημειώνει:
α. Η ιδιότητα του μέλους της Εκκλησίας (δια του Αγίου Βαπτίσματος)
β. το μαρτύριον υπέρ της Χριστιανικής πίστεως
γ. ο άγιος κατά πάντα βίος
δ. εξέχουσα όλως υπηρεσίες προς την Χριστιανική Θρησκεία (π.χ. Ο Μέγας Κωνσταντίνος) και
ε. η μαρτυρία διενεργηθέντων και διενεργούμενων θαυμάτων υπό του Θεού τη μεσιτεία του αγίου προσώπου, είτε εν ζωή είτε μετά θάνατο (1)
1. Αμίλκα Αλιβιζάτου, Η αναγνώρισις των Αγίων εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία, Θεολογία ΚΒ΄, σσ. 45 - 46
Πηγή: Άγιος Σπυρίδων, Η ιστορία του ιερού ναού και του πανίερου λειψάνου, Ιωάννης Δημ. Σκιαδόπουλος, Πρωτοπρεσβύτερος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, εκδόσεις απόστροφος, α΄ έκδοση, Νοέμβριος 2000, σ. 141
Ο πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς λέει ότι: οι «Βίοι των αγίων» φανερώνουν σαφώς και αποδεικνύουν ότι κάθε Άγιος είναι ό Χριστός επαναλαμβανόμενος. Εις την πραγματικότητα αυτό είναι και ό κάθε χριστιανός, αλλά «κατά το μέτρο της πίστεως» του. Όλη ή ζωή της Εκκλησίας, όλες οι καθημερινές ακολουθίες της, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία διαρκής πρόσκλησης εις αυτό: Να επαναλαμβάνουμε και ημείς την ζωή του Χρίστου μαζί με τον άγιο, που εορτάζουμε την τάδε ημέρα, ζώντες μέσα εις την προσευχή και την χάριν και βιώνοντας ολόκληρη την ζωή και τα έργα των αγίων, όπως εκείνοι εβίωσαν την ζωή και τα έργα του Χρίστου (Α΄ Κορινθίους, Κεφ. Ια΄ «1 Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ.»
Αυτή ή μίμηση της ζωής των αγίων γίνεται ακόμη πιο έντονη και πιο ζωντανή όταν ενατενίζουμε τις πάνσεπτες μορφές στις αγίες εικόνες τους. Όταν κοιτάζουμε το βλέμμα του αγίου, τα χαρακτηριστικά του προσώπου του, τη μορφή του ολόκληρη, εμπνεόμαστε και για το δικό μας πνευματικό αγώνα. Ή εικόνα του αγίου γίνεται για μας πρότυπο ζωής. Όχι σαν αντικείμενο, άπαγε της βλασφημίας. Άλλα επειδή επάνω στο σανίδι ό αγιογράφος αποτύπωσε με το χρωστήρα και την προσευχή του την καλή αλλοίωση που υπέστη ό εικονιζόμενος άγιος από την επαφή του με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Γι’ αυτό το έργο του αγιογράφου είναι εξαιρετικά δύσκολο. Καλείται με τα πενιχρότατα υλικά μέσα που διαθέτει να διαζωγραφίσει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και χαρίσματα με τα όποια ό εικονιζόμενος άγιος διακρίθηκε στον πνευματικό στίβο. Με την πρώτη ματιά ό ευλαβής προσκυνητής πρέπει ν’ απολαμβάνει το πνευματικό άρωμα που αναδύεται μέσα από τη μορφή του εικονιζόμενου αγίου. Ο αγιογράφος εργάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε αμέσως να φαίνεται η ιδιαίτερη ταυτότητα του αγίου. Να φαίνεται δηλαδή αν ο άγιος είναι ασκητής, επίσκοπος, κοσμικός, λαϊκός ή κληρικός, νέος ή γέροντας, μάρτυρας, ομολογητής, απόστολος, σύγχρονος ή παλαιός.
(Πηγή: Κατακόμβη, Εξαμηνιαία έκδοση Μητροπολιτικού –Καθεδρικού Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Βόλου, Αφιέρωμα στον Άγιο Νικόλαο, Εικόνα Πραότητας, ο Άγιος Νικόλαος στην εικονογραφική παράδοση της Εκκλησίας, Οικονόμου Δημητρίου Κατούνη, Θεολόγου, Δεκέμβριος 1998, σσ. 109 - 110)
image sourse: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.