Η τιμή προς τους Αγγέλους

 Οἱ ἄγγελοι ὡς μακάρια πνεύματα, ἀπολαύουν τιμῆς παρά τῆς στρατευομένης Ἐκκλησίας, οἵας καί γενικῶς οἱ ἅγιοι, ἤτοι τά εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἀνήκοντα πλέον πνεύματα. Κατά τούς πρώτους αἰῶνας, οἱ Πατέρες δέν ἐξῆραν τήν ὀφειλήν αὐτήν, διότι τήν Ἐκκλησίαν περιέβαλλεν εἰσέτι ὁ εἰδωλολατρικός κόσμος καί ὑπῆρχε κίνδυνος διά τήν καθαρότητα τοῦ χριστιανικοῦ μονοθεϊσμοῦ. Ἀργότερον, ἡ ὀφειλή αὕτη κατέστη βαθύτατα συνειδητή, διεστάλη δέ σαφῶς παρά τῆς Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀπό τήν εἰς μόνον τόν Θεόν ὀφειλομένην λατρείαν.

Ἡ πρός τούς ἀγγέλους τιμητική προσκύνησις, διδάσκεται ἤδη ἀπό τῆς Γενέσεως (ιη´ 2, ιθ´ 1), διαφαίνεται δέ πολλαχοῦ εἰς τήν Καινήν Διαθήκην. Κατά τόν Ψευδοδιονύσιον, καί αὐτός ὁ Χριστός, ὡς ἄνθρωπος, ὑπετάσσετο εἰς τούς ἀγγέλους. Εὐσταθεῖ ὅμως περισσότερον, ἐν προκειμένω, ἡ γνώμη Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου, καθ' ἥν τοῦτο δέν συνέβαινε, διότι λ.χ. οἱ ἄγγελοι ἐμφανίζονται διακονοῦντες αὐτῷ εἰς τήν ἔρημον, μετά τό βάπτισμα, πρᾶγμα ὅπερ ἀναφέρεται εἰς τήν νικήσασαν τούς πειρασμούς τοῦ Σατανᾶ ἀνθρωπίνην φύσιν καί οὐχί ἁπλῶς εἰς τήν θείαν.

(Φύλαξ ἄγγελος). Ἡ χριστιανική ἀντίληψις περί τῶν ἀγγέλων ἔδωκε πρωτεύουσαν σπουδαιότητα εἰς τό γεγονός τῆς ὑπό τούτων προστασίας καί καθοδηγήσεως τοῦ ἀνθρώπου. Τό ἔργον δηλαδή τῶν ἀγγέλων ἀναφέρεται μέν κατ' ἀρχήν εἰς τήν δοξολογίαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλά σημειοῦται καί εἰς τήν περιοχήν τῶν σχέσεων τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Δημιουργόν του. Κατά ταῦτα, βοηθεῖται ὑπό τῶν ἀγγέλων εἰς τήν ἐπιτυχίαν τῆς προσπαθείας του νά καταστῆ μέτοχος τῆς ἀρρήτου μεγαλειότητος τοῦ Θεοῦ καί προφυλλάσεται συγχρόνως ἀπό τάς ἐξωτερικάς καί ἐσωτερικάς ἐπηρείας τῶν ἐχθρῶν τῆς ὑποστάσεώς του.

Ἡ Θεία Πρόνοια ἐκφαίνεται εἰς τόν κόσμον διά μέσου τῆς διακονίας τῶν ἀγγέλων (Ἑβρ. α´ 14). Ὡς λειτουργοί τῶν θείων βουλῶν, παρουσιάζονται προστατεύοντες καί παρορμῶντες τόν ἄνθρωπον πρός τό ἀγαθόν ὑπό πολλάς μορφάς διακονιῶν. Οἱ ἄγγελοι ἀπομακρύνουν τούς κινδύνους καί φρουροῦν τούς ἀνθρώπους (Ψαλμ. λγ´ 8, Μ. Βασιλείου, Ὁμιλ. εἰς Ψαλμ. λγ´ § 5, PG 29,364)· προστατεύουν τόν δίκαιον (Ψαλμ. κ´)· προασπίζουν τούς πιστούς, πολεμοῦντες καί ἐκδιώκοντες τά πονηρά δαιμόνια (Τωβ. ιβ´ 3)· παρουσιάζουν τάς προσευχάς εἰς τόν Θεόν (Τωβ. ιβ´ 12)· ἐκτελοῦν τό ἔργον τοῦ ψυχοπομποῦ (Λουκ. ιστ´ 22)· ἀνήγγειλον τόν νόμον εἰς τούς Ἰουδαίους (Πράξ. ζ´ 53, Γαλάτ. γ´ 19) καί κατά τήν ἡμέραν τῆς κρίσεως θ' ἀναλάβουν τό ἔργον τοῦ διαχωρισμοῦ τῶν δικαίων ἀπό τῶν ἀδίκων (Ματθ. ιγ´ 49).

Ὑπό τό αὐτό πνεῦμα διατυπώνουν καί ἀναπτύσσουν τάς σκέψεις των ὅλοι σχεδόν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Τούς ἀγγέλους θεωρεῖ ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας ὡς "ἀκονῶντας εἰς εὐανδρίαν". Ὁ Ἰουστῖνος, ὁ Ὠριγένης, ὁ Ἰ. Χρυσόστομος, ὁ Μ. Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος Νύσσης, ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ὁ Αὐγουστῖνος κ.ἄ. ποιοῦνται λόγον περί τῶν φυλάκων ἀγγέλων (Ἰουστίνου, Ἀπολ. Β´ § 5, PG 6,452. Ὠριγένους, εἰς Ἀριθμ., Ὁμ. κ´ § 3, PG 12,733. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς ἐπιστολήν πρός Κολασ., Ὁμιλ. γ´ § 3, PG 6, 329. Μ. Βασιλείου, Κατ' Εὐνομίου, Λόγος γ´ § 1, PG 29, 656. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ὁμιλ. εἰς Ψαλμ. 33, PG 69,888). Πλεῖστοι ἐκ τῶν Πατέρων ὑποστηρίζουν τήν ἄποψιν, ὅτι μόνον ὁ πιστός ἔχει φύλακα ἄγγελον, ἐφ' ὅσον ἡ ἁμαρτία ἀπομακρύνει τοῦτον τοῦ ἀνθρώπου (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Πράξ. Ὁμιλ. κστ´ § 3, PG 60,201). Ἐκ τοῦ γεγονότος τούτου ἐμορφώθη ἡ ἀντίληψις ὅτι καί ἕκαστος ἁμαρτωλός ἔχει εἰς τό πλευρόν του τόν δαίμονα (Ὠριγένους, Ὑπόμνημα εἰς Ματθ. PG 13, 1168. Περί ἀρχῶν, βιβλίον γ´ § 140-141, PG 11, 309-310). Ἡ δοξασία αὐτή ἀπαντᾶ εἰς τόν Ποιμένα τοῦ Ἑρμᾶ (PG 2, 928-929), ὅπου ἐξαίρεται ὁ ἄγγελος τῆς δικαιοσύνης, παραβαλλόμενος πρός τόν ἄγγελον τῆς πονηρίας. Εἰς τό ἐν λόγω ἔργον ἔχομεν συστηματικήν ἀνάπτυξιν τῆς δοξασίας περί φύλακος ἀγγέλου.

Ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἔχομεν τήν πληροφορίαν, ὅτι ὑπάρχουν καί φύλακες ἄγγελοι τῶν ἐθνῶν. Οἱ Ἰουδαῖοι εἶχον τόν Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος ἀντεμάχετο κατά τῶν ἀγγέλων τῶν ἄλλων ἐθνῶν (Δαν. ι´ 12,13. Βλ. ἐπιστ. Ἰούδ. 9). Ὁ ἐν λόγω ἄγγελος κατέστη μετά ταῦτα προστάτης τῆς ἐν Χριστῶ Ἐκκλησίας (Ἀποκ. ιβ´ 7). Καί ὁ Μ. Βασίλειος καί ὁ Γρηγόριος Νύσσης ποιοῦνται λόγον περί τῶν ἀγγέλων τῶν ἐθνῶν καί τῶν πόλεων (Μ. Βασιλείου, Κατ' Εὐνομίου, Λόγος γ´ § 1, PG 29, 657, Γρηγορίου Νύσσης, Εἰς Ἆσμα Ἀσμάτων, Ὁμιλ. ιβ´, PG 44,1033). Ἐν προκειμένω διαβλέπομεν, ὅτι συμβαδίζουν εἰς τόν Ἰουδαϊσμόν καί τόν μετέπειτα Χριστιανισμόν καί συνυφαίνονται ἀρρήκτως αἱ ἀντιλήψεις περί προστασίας ἀναφερομένης εἰς ἕνα ἕκαστον καί εἰς τήν συλλογικήν ὀντότητα τοῦ περιουσίου λαοῦ ἤ τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Γενικῶς, ὁ φύλαξ ἄγγελος προσαγορεύεται ὑπό τῶν Πατέρων διά πολλῶν ὀνομασιῶν. Οὕτω, καλεῖται "φρουρός", "προστάτης", "ἔφορος", "ἐπιμελητής", "ποιμήν" καί "πομπός", "ἀλεξιτήρ", "βοηθός" κατά τόν Γρηγόριον Ναζιανζηνόν (Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, Ποιήματα δογματικά, PG 37,519).

Ἐν προκειμένω πρέπει νά τονισθῆ, ὅτι ἡ γνώμη πολλῶν, κατά τήν ὁποίαν αἱ ἀντιλήψεις τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καί τοῦ Χριστιανισμοῦ περί τῶν ἀγγέλων εἶναι δάνειον ἐκ τῶν ὁμόρων χωρῶν τοῦ Ἰσραήλ καί τῶν ἐν γένει εἰδωλολατρικῶν λαῶν, εἶναι κατά πάντα πεπλανημένη. Βεβαίως, διαπιστώνεται εὐκολώτατα ἡ ὁμοιότης τῶν ἀντιλήψεων τῆς Γραφῆς καί τῶν ἄλλων ἐθνῶν, ἡ ὁποία εἶναι μόνον ἐξωτερική. Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς τονίζει τήν ὁμοιότητα αὐτήν (Στρωματ. 5, PG 9,136,189,192). Κατά τόν Ἡσίοδον (Ἔργ. καί Ἡμέρ. 249-257) ὑπάρχουν ἄγγελοι "ἀθάνατοι Ζηνός φύλακες θνητῶν ἀνθρώπων"· εἶναι δέ οὗτοι προάγγελοι τῶν βουλῶν τοῦ Διός (Ἰλ. Ω´ 290-299), εἰς τόν "Φαίδωνα" ἐπίσης γίνεται λόγος περί τοῦ δαίμονος ἑνός ἑκάστου. Παρά ταῦτα, αἱ ἀντιλήψεις τῆς Γραφῆς περί τῶν ἀγγέλων συνυφαίνονται μέ τό ἰδιάζον καί κατά πάντα διάφορον περιεχόμενον τοῦ ἔργου τοῦ Θεοῦ καί τῆς σχέσεως τοῦ ἀνθρώπου μετ' Αὐτοῦ ἐν συγκρίσει πρός τάς ξένας ἀντιλήψεις. Εἰς τόν Ἰουδαϊσμόν, ἐξ ἄλλου, ἔχομεν παράλληλον πρός τά ἄλλα ἔθνη καί συγχρόνως πηγαίαν ἀνάπτυξιν τῶν περί ἀγγέλων ἀντιλήψεων ἐκ τῆς πίστεως πρός τό ἔργον τοῦ Δημιουργοῦ, χωρίς ν' ἀποδεικνύεται οἱαδήποτε ἐξάρτησις ἀπό ἄλλους λαούς.

Ἡ γνώμη τοῦ Ὠριγένους καί ἄλλων, ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι ἐπαγρυπνοῦντες διά τήν γέννησιν, συντήρησιν καί αὔξησιν τῶν ζώων καί φυτῶν, δέν ἐπιδοκιμάζεται ὑπό τῶν Πατέρων (H. Leclercq, DACL, Ι, σ. 2083). Μία τοιαύτη ἰδέα μόνον ἠμπορεῖ νά θεωρηθῆ ὡς ἔχουσα σχέσιν πρός εἰδωλολατρικάς ἀντιλήψεις.

Ἡ πίστις εἰς τούς φύλακας ἀγγέλους ἔδωκεν ἀφορμήν διά τήν δημιουργίαν ὕμνων πρός τιμήν τῶν προστατῶν ἀγγέλων. Παραλλήλως ἐκαλλιεργήθησαν καί ἡ ζωγραφική καί αἱ λοιπαί μορφαί τῆς τέχνης πρός τήν κατεύθυνσιν αὐτήν. Ἀπό τοῦ Ε´ αἰῶνος, ὅταν παρουσιάζεται ἐντονώτερον ἡ τάσις πρός ἀπεικόνισιν τοῦ ἔργου τῶν ἀγγέλων, δημιουργοῦνται πολλαί συνθέσεις περί τό θέμα τῶν φυλάκων ἀγγέλων. Εἰς τό Μουσεῖον τοῦ Λούβρου ὑπάρχει βυζαντινῆς προελεύσεως πλάξ ἐξ ἐλεφαντοστοῦ παριστῶσα τόν Μ. Κωνσταντῖνον ἤ Ἰουστινιανόν, ὡς θριαμβευτήν· σύν τοῖς ἄλλοις παριστάνονται δύο ἄγγελοι κρατοῦντες τό ἐγκόλπιον. Ἐπίσης εὑρίσκεται πίναξ τοῦ Rembrandt παριστῶν τήν οἰκογένειαν τοῦ Τωβίτ προσκυνοῦσαν τόν προστάτην Ραφαήλ (Βλ. ΜΕΕ, Δ´, σ. 167-170. DTC, λέξις anges, σ. 1253).

Ἡ πίστις αὐτή εἰς τόν φύλακα ἄγγελον ἔχει βαθυτάτας τάς ρίζας εἰς τήν ψυχήν τοῦ λαοῦ. Πολλαί ἀντιλήψεις, θρῦλοι καί παραδόσεις ἐπεχρίσθησαν μέ τόν μανδύαν τῆς πίστεως εἰς τήν προστατευτικήν ἀποστολήν τῶν ἀγγέλων. Ἡ ποίησις καί αἱ λαϊκαί παραδόσεις ἔχουν νά παρουσιάσουν συγκινητικάς ἀποχρώσεις εἰς τό θέμα τοῦτο. Ἐξ αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων ἀνεβλάστησεν εἰς τήν ψυχήν τοῦ λαοῦ ἡ πεποίθησις ὅτι ὁ ἀποθνήσκων "ἀγγελοφοριέται", ἤτοι βλέπει ὁράματα ἀγγέλων ἤ δαιμόνων, ἀναλόγως τῆς ψυχικῆς του καθαρότητος. Εἰς τήν δραματικήν πλοκήν τοῦ θρύλου τοῦ "Μαρμαρωμένου Βασιλιᾶ" πρωτεύοντα ρόλον παίζει ὁ φύλαξ ἄγγελος. Παραλλήλους παραδόσεις ἔχουν καί τά ἄλλα χριστιανικά ἔθνη, ὡς ἐπίσης καί περιεχόμενον εἰς τήν λογοτεχνίαν, ἐμπεποτισμένον μέ τάς ἀντιλήψεις αὐτάς.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-