Η πρώτη εμφάνιση των «Γραικών»

Κεφάλαιο 7

Η πρώτη εμφάνιση των «Γραικών»

Κατά τον 8ο αιώνα εμφανίζεται για πρώτη φορά η λέξη «Γραικοί – Graeci» ως εθνική ονομασία των ελληνοφώνων κατοίκων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η λέξη δήλωνε παλιότερα στα λατινικά τους Έλληνες.  Στη συνέχεια όμως χάθηκε ως εθνικό όνομα, αφού χάθηκε η εθνική σημασία της λέξης «Έλληνας». Το όνομα Graeci (και τα παράγωγά του Greek, Grec, κλπ) καθιερώθηκε και πάλι μετά τον 8ο αιώνα σε όλες τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες για να δηλώνει τους ελληνόφωνους Ρωμαίους. Ας δούμε λίγο πιο προσεκτικά, μέσα από τις πηγές, πως εμφανίστηκε αυτός ο νεολογισμός.
Στο κεφάλαιο 3 είδαμε ότι οι υπήκοοι της «Βυζαντινής» Αυτοκρατορίας θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους και η Αυτοκρατορία συνέχισε να ονομάζεται ρωμαϊκή μέχρι την κατάλυσή της από τους Τούρκους. Το ίδιο ακριβώς γνώριζαν και όλοι οι λαοί που έρχονταν σε επαφή με την Αυτοκρατορία ως τον 8ο αιώνα. Για παράδειγμα, οι Άραβες που κατέκτησαν τεράστιες εκτάσεις μετά το 630 ήξεραν πως κατακτούν Ρωμαίους («Ρουμ» στην αραβική, όπως και αργότερα στην τουρκική). Μέχρι και σήμερα, 1300 χρόνια από τότε, στη Συρία και στο Λίβανο ζουν, σύμφωνα με δικές τους εκτιμήσεις, 1.200.000 Ορθόδοξοι Χριστιανοί, οι οποίοι μιλάνε αραβικά αλλά δηλώνουν πως είναι «Ρουμ Ορτοντόξ».
Όχι Σύριοι ή Λιβανέζοι (έτσι κι αλλιώς αυτές δεν είναι εθνικές διαφορές μέσα στο ενιαίο αραβικό έθνος), αλλά «Ρωμηοί Ορθόδοξοι», απόγονοι των κατακτημένων Ρωμαίων του 7ου αιώνα που κατάφεραν μετά από 1300 χρόνια να διατηρούν τη θρησκεία τους και την εθνική τους συνείδηση και που δακρύζουν και σήμερα όταν συναντούν κάποιον Ρωμηό...
Με τη λέξη «Ρωμαίοι» μας ονόμασαν, όπως ήταν φυσικό, και οι βαρβαρικοί λαοί που εγκαταστάθηκαν στη Δυτική Ρωμανία. Έτσι το φραγκικό Χρονικό του λεγόμενου Φρεντεγκάρ αναφέρει το Φωκά (602-610) ως «Ρωμαίο πατρίκιο» που ανέλαβε της εξουσία του 602.  Στη συνέχεια το Χρονικό εξυμνεί με σπάνια λαμπρότητα τον Ηράκλειο, νικητή των Περσών: «Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ήταν εντυπωσιακός στην εμφάνιση, όμορφος, ψηλός, γενναιότερος από τους άλλους και σπουδαίος πολεμιστής. Συχνά σκότωνε λιοντάρια στον ιππόδρομο και αγριογούρουνα σε απόμερες περιοχές....».  Είναι ακόμη η εποχή που η Χριστιανική Οικουμένη παραμένει ενιαία και έχει στην κορυφή της το Ρωμαίο αυτοκράτορα.
Και μετά τον Ηράκλειο η Αυτοκρατορία εξακολουθεί να αποκαλείται Ρωμαϊκή. Στο IV, 66 του Φρεντεγκάρ διαβάζουμε ότι τον Ηράκλειο «διαδέχτηκε ο γιος του Κωνσταντίνος, στη βασιλεία του οποίου η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία λεηλατήθηκε άγρια από τους Σαρακηνούς». Πουθενά στο Χρονικό του Φρεντεγκάρ ή των Συνεχιστών του (που έγραψαν μέχρι το 760) δεν υπάρχει έστω και μια φορά η λέξη «Γραικοί» για τους «βυζαντινούς». Είναι φανερό ότι μέχρι το 760 οι Φράγκοι δεν είχαν ακόμη αποφασίσει να διαστρέψουν την Ιστορία ονομάζοντας Γραικούς τους ελεύθερους Ρωμαίους της Αυτοκρατορίας. Αντίθετα δέχονταν ότι η Αυτοκρατορία ήταν μία και ότι η Ρώμη ανήκε σ’ αυτήν, όπως φαίνεται στο Συνεχιστή του Φρεντεγκάρ (παράγραφος 37) όπου περιγράφονται οι πόλεμοι Φράγκων – Λογγοβάρδων το 754, μετά την έκδηλη του Πάπα Στεφάνου προς τους Φράγκους για βοήθεια, (Λεπτομέρειες για αυτά τα γεγονότα θα αναφέρουμε στο επόμενο κεφάλαιο). Σε όλο το Χρονικό υπάρχει ακόμη ένας σεβασμός και ένα φιλικό κλίμα στις αναφορές στην Αυτοκρατορία.
Ενώ οι Συνεχιστές του Φρεντεγκάρ δεν αναφέρουν ποτέ τη λέξη Graeci, είκοσι χρόνια αργότερα, το 780, τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Οι Φράγκοι με τον Καρλομάγνο έχουν υποτάξει τους Λογγοβάρδους και έχουν δημιουργήσει ένα βασίλειο που απλώνεται στη σημερινή Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Αυστρία και Β. Ιταλία. Στην «Ιστορία των Λογγοβάρδων» του Παύλου Διακόνου, ο οποίος ζει στην αυλή του Καρλομάγνου, χρησιμοποιούνται κάποιοι περίεργοι νεολογισμοί. Οι ελεύθεροι Ρωμαίοι αρχίζουν ανεξήγητα να αποκαλούνται Γραικοί. Στη διήγηση μέχρι τον Ηράκλειο δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα: «ο Ηράκλειος, γιος του Ηρακλειώνα ανέλαβε την κυβέρνηση του Ρωμαϊκού κράτους».  Μάλιστα τον Τιβέριο που ανέβηκε στο θρόνο το 578 τον ονομάζει ξεκάθαρα «πεντηκοστό αυτοκράτορα των Ρωμαίων», σε αδιατάρακτη συνέχεια από τον Οκταβιανό Αύγουστο.  Ξαφνικά γύρω στο 650 εμφανίζονται οι «Γραικοί»: «Όταν ήρθαν εκείνη την εποχή οι Γραικοί να λεηλατήσουν το ιερό του αγίου αρχαγγέλου (Μιχαήλ) που βρισκόταν στο βουνό Γκαργκάνους, ο Γριμουάλντ (δούκας των Λογγοβάρδων) έπεσε πάνω τους με το στρατό του και τους κατέσφαξε».  Λίγο αργότερα όμως, αναφερόμενος στον Κωνσταντίνο το Δ’ γράφει πως «ανέλαβε την κυβέρνηση της αυτοκρατορίας των Ρωμαίων ο Κωνσταντίνος, γιος του αυτοκράτορα Κωνστάντιου, και βασίλεψε τους Ρωμαίους για δεκαεφτά χρόνια».  Το ίδιο επαναλαμβάνει για το διάδοχο του Κωνσταντίνου Δ’, Ιουστινιανό Β’, ο οποίος «ανέλαβε την εξουσία των Ρωμαίων και την κράτησε για δέκα χρόνια».  Εννοείται ότι σε όλες τις αναφορές στους Ρωμαίους της Ιταλίας ο Παύλος Διάκονος διατηρεί το αληθινό τους όνομα, είτε είναι υπόδουλοι των Λογγοβάρδων που επαναστατούν (π.χ. η Πάντοβα το 599 ) είτε ελεύθεροι που διατηρούν τις περιοχές τους (π.χ. η Κλάσις το 724 που «με εντολή του Λιούτπραντ αποδόθηκε πάλι στους Ρωμαίους» ).
Η «Ιστορία των Λογγοβάρδων» του Παύλου Διακόνου περιέχει ορισμένες κραυγαλέες αντιφάσεις, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν επί αιώνες από τη δυτική προπαγάνδα. Έτσι, όταν ο αυτοκράτορας Κώνστας πηγαίνει στην Ιταλία (662) και αρχίζει νέο απελευθερωτικό πόλεμο κατά των Λογγοβάρδων, ο Παύλος Διάκονος γράφει ότι οι τελευταίοι έστειλαν κάποιον αγγελιαφόρο τον οποίο «συνέλαβαν οι Γραικοί και τον έφεραν στον αυτοκράτορα».  Ξαφνικά δηλαδή οι Ρωμαίοι μετατρέπονται σε Γραικούς. Παραμένουν «Γραικοί» όσο βρίσκονται στην Ιταλία, όπου ο συγγραφέας περιγράφει σκηνές μεγάλων δεινών για τους κατοίκους της Ρώμης και της Νότιας Ιταλίας. «Ακόμη και τα ιερά σκεύη και τους θησαυρούς των εκκλησιών του Θεού μετέφερε μακριά, με αυτοκρατορική διαταγή, η φιλαργυρία των Γραικών».  Και πιο κάτω: «ο βασιλιάς Γριμουάλντ, όταν οι Μπενεβεντίνοι και οι επαρχίες τους απαλλάχτηκαν από τους Γραικούς αποφάσισε να επιστρέψει στο παλάτι του στο Τίκινουμ».
Το περίεργο είναι ότι, μετά από αυτά, η αφήγηση συνεχίζεται μιλώντας για Ρωμαίους και αυτοκράτορα Ρωμαίων στην Κωνσταντινούπολη μέχρι και τον Λέοντα Β’ το 695. Όσο, δηλαδή, ο ρωμαϊκός στρατός υπό τον αυτοκράτορα Κώνστα πολεμάει τους Λογγοβάρδους και ελευθερώνει τους υπόδουλους Ρωμαίους, δεν είναι (για τον Παύλο Διάκονο) ρωμαϊκός, αλλά γραικικός. Μόλις ο αυτοκράτορας επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη ξαναγίνεται Ρωμαίος. Όλα αυτά θα ήταν αρκετά κωμικά, αν δεν γράφονταν συνειδητά και, το χειρότερο, αν δεν γίνονταν αποδεκτά από το σύνολο σχεδόν των δυτικών ιστορικών. Επειδή όμως γράφονταν συνειδητά, και επειδή, όπως γνωρίζουμε σήμερα, η υιοθέτηση πλαστών εθνικών ονομάτων εξυπηρετεί πάντοτε βαθύτερους σκοπούς, χρειάζεται να δοθεί και κάποια ερμηνεία.
Κατά τη γνώμη μας υπάρχει μόνο μια δυνατή ερμηνεία για αυτή την αντίφαση. Είναι αυτή που προτείνει ο Ρωμανίδης. Κάποια στιγμή μετά το 750, οι Φράγκοι συνέλαβαν ένα κολοσσιαίο ιμπεριαλιστικό σχέδιο, τη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας που θα περιλάμβανε την Ιταλία και, βέβαια, την πόλη-θρύλο, τη Ρώμη. Για να ελαχιστοποιήσουν τα εμπόδια, έπρεπε να αποκόψουν τους Ρωμαίους της Ιταλίας από την πρωτεύουσά τους, την Κωνσταντινούπολη, και από τους ομοεθνείς τους στην υπόλοιπη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Άρχισαν λοιπόν σταδιακά, αλλά συστηματικά να χρησιμοποιούν τη λέξη «Graeci» για να διαφοροποιήσουν τους ελληνόφωνους Ρωμαίους από τους λατινόφωνους Ρωμαίους.  Αυτό που ήταν ένα όργανο του φραγκικού ιμπεριαλισμού κατέληξε να γίνει κοινώς αποδεκτή ιστορική «αλήθεια», σε σημείο που σήμερα πολλές φορές η χριστιανική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αποκαλείται «Greek Empire» στις δυτικές ιστορίες – και βέβαια οι απόγονοι των ελληνόφωνων Ρωμαίων ονομάζονται παντού «Γραικοί».
Σαράντα χρόνια μετά τον Παύλο Διάκονο, η παραποίηση είχε ολοκληρωθεί. Ο Einhard που έγραψε τη βιογραφία του Καρλομάγνου γύρω στα 830, δε διστάζει να αποκαλεί τον Κωνσταντίνο ΣΤ’ απλό «αυτοκράτορα των Γραικών».  Αλλά και γενικότερα η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν είναι παρά γραικική για τον Einhard. Στην περιγραφή των ορίων της Φραγκίας μετά τις κατακτήσεις του Καρλομάγνου γράφει ότι «πρόσθεσε όλη την Ιταλία που εκτείνεται ... από την Αόστα ως τη νότια Καλαβρία, στο σημείο όπου βρίσκονται τα σύνορα ανάμεσα στους Γραικούς και στους Μπενεβεντίνους».  Από κει και ύστερα, κάθε δυτική πηγή ονομάζει «Γραικούς» τους ελληνόφωνους Ρωμηούς μέχρι τις μέρες μας.
Μετά τα όσα εκθέσαμε στο 3ο κεφάλαιο και εδώ, πρέπει να έχουν γίνει σαφείς οι πολιτικές σκοπιμότητες που υπαγόρευσαν την εφεύρεση διάφορων ονομασιών από τους δυτικούς για τους Ρωμηούς. Τον 8ο αιώνα χρειαζόταν να αποκόψουν τους λατινόφωνους Ρωμαίους από τους ελληνόφωνους ώστε να κατακτήσουν ανενόχλητοι την Ιταλία. Έτσι επινόησαν το όνομα «Γραικοί». Το 16ο με 19ο αιώνα έπρεπε να μην επιτρέψουν στους Ρωμαίους να ανασυστήσουν την Αυτοκρατορία τους. Έτσι την ονόμασαν «βυζαντινή» και, βέβαια, αφού δεν υπήρχε και κανείς που να απαιτούσε την ανασύστασή της. Γι’ αυτό και τονίσαμε στην εισαγωγή ότι τα εθνικά ονόματα επινοήθηκαν συνειδητά από τους δυτικοευρωπαίους ως ιδεολογικά μέσα εξόντωσης της Ρωμηοσύνης.
Στο κεφάλαιο που ακολουθεί θα παρακολουθήσουμε τα πολιτικά και θρησκευτικά γεγονότα του δεύτερου μισού του 8ου αιώνα κατά τον οποίο συντελείται η μεγάλη ρήξη ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωμηοσύνη. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδο που όμως  δεν έχει καλυφθεί επαρκώς στην ελληνική βιβλιογραφία.  Γι’ αυτό θα χρειαστεί να εισέρθουμε σε περισσότερες λεπτομέρειες απ’ ό,τι στα προηγούμενα κεφάλαια ώστε να μελετήσουμε αναλυτικά το πως οι Φράγκοι έκοψαν όλους τους δεσμούς με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και επινόησαν την πλαστή ερμηνεία της Ιστορίας που επικρατεί μέχρι σήμερα στην Ευρώπη.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-