Aγγελος του Γιαχβέ

 Ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ (μάλ ἄκ Γιαχβέ) ἤ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ (μάλ ἄκ Ἐλωχίμ) εἶναι τό ὄνομα, τό ὁποῖον ὡρισμένα βιβλικά ἐδάφια ἀποδίδουν εἰς ἐπουράνιον ὄν, συχνάκις ἀποστελλόμενον παρά τοῦ Θεοῦ πρός μετάδοσιν μηνύματός τινος εἰς τούς ἀνθρώπους, κατά τόν ροῦν τῆς ἱερᾶς ἱστορίας. Ὁ ἑβραϊκός ὅρος "μάλ ἄκ" σημαίνει κυριολεκτικῶς ἀγγελιαφόρος. Ἀπεδόθη ὅμως πρό πάντων εἰς τά πνευματικά ὄντα, τά ὁποῖα καλοῦμεν ἀγγέλους καί τά ὁποῖα περιβάλλουν τόν Θεόν καί ἀποστέλλονται παρ' αὐτοῦ μέ διαφόρους ἐντολάς μεταξύ τῶν ἀνθρώπων. Δέν θά ἦτο δυνατόν νά ἀρνηθῆ τις, μεταξύ τῶν ἀγγελιαφόρων τούτων τοῦ Θεοῦ καί τοῦ μάλ ἄκ Γιαχβέ ἤ μάλ ἄκ Ἐλωχίμ, μίαν ἀναλογίαν. Ὡρισμέναι ὅμως πλευραί αὐτῆς, τοὐλάχιστον διά τήν Π. Διαθήκην, ἀπαιτοῦν διευκρίνισιν. Τοῦτο ἀκριβῶς θά ἐπιχειρήσωμεν εἰς τό παρόν ἄρθρον.

Ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἤ τοῦ Ἐλωχίμ ἐμφανίζεται κυρίως εἰς τά προαιχμαλωσιακά κείμενα. Εἰς αὐτά, τό λειτούργημά του ὡς ἀγγελιαφόρου τοῦ Θεοῦ καθορίζεται σαφῶς. Ὁ Θεός τόν ἀποστέλλει διά νά προστατεύση ἤ νά ὁδηγήση τόν Ἰσραήλ (Ἔξ. ιδ´ 19, κγ´ 20, Ἀριθ. κ´ 26) ἤ διά νά πατάξη τούς ἐχθρούς του (Δ´ Βασ. ιθ´ 35). Ἐνίοτε ἐπίσης, ὁδηγεῖ καί προστατεύει ὡρισμένα ἐπί μέρους πρόσωπα, ὡς τόν ὑπηρέτην τοῦ Ἀβραάμ (γέν. κδ´ 7) καί τόν Ἰακώβ (Γέν. μη´ 16). Αὐτός πάλιν σταματᾶ εἰς τόν δρόμον τόν προφήτην Βαλαάμ (Ἀριθ. κβ´ 22). Συχνάκις ἀποστέλλεται μέ θεῖα προστάγματα καί μηνύματα (Γέν. ιστ´ 7-11, κβ´ 11-25, λα´ 11, Κριτ. β´ 1-4, στ´ 11-24, ιγ´ 3-33, Δ´ Βασ. α´ 3,15). Μίαν φοράν ἀποστέλλεται διά νά τιμωρήση τόν πταίσαντα Ἰσραήλ (Β´ Βασ. κδ´ 16=Α´ Παραλ. κα´ 16). Εἶναι εὐμενής ἔναντι τῶν πρός οὕς ἀποστέλλεται, ὑπερβάλλει τούς ἀνθρώπους εἰς ἰσχύν, γνῶσιν καί σοφίαν, εἶναι δέ δυνατόν νά ὑπολογίζη τις ἐπί τῆς βοηθείας του (Α´ Βασ. ιδ´ 17,20).

Τό ἑρμηνευτικόν καί θεολογικόν πρόβλημα τό ἀφορῶν εἰς τόν ἄγγελον τοῦ Γιαχβέ ἔγκειται εἰς τό ὅτι πολλά χωρία παρουσιάζουν τόν θεῖον τοῦτον ἀπεσταλμένον ὁμιλοῦντα καί ἐνεργοῦντα ὡς ἐάν ἦτο ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ἐνῶ ἄλλα φαίνεται νά τόν διαστέλλουν σαφῶς ἀπό τόν Θεόν. Εἰς τήν πρώτην κατηγορίαν ἀνήκουν μαρτυρίαι ὡς τό Γέν. ιστ´ 7-13 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἐμφανίζεται εἰς τήν Ἄγαρ ἐν τῇ ἐρήμῳ, τῆς ἀγγέλλει τήν γέννησιν τοῦ Ἰσμαήλ καί τῆς ὑπόσχεται πολυαρίθμους ἀπογόνους), τό Γέν. κα´ 17 κ. ἑξ. (ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ ἀπευθύνεται πρός τήν Ἄγαρ ἐξ οὐρανοῦ καί τῆς λέγει· "εἰς ἔθνος μέγα ποιήσω αὐτό" - δηλαδή τό τέκνον σου), τά Γέν. κβ´ 11-12 καί 14-18 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἀκινητεῖ τήν χεῖρα τοῦ ἑτοίμου νά θυσιάση τόν υἱόν του πατριάρχου Ἀβραάμ καί τοῦ ἐπαναλαμβάνει τήν θείαν ἐπαγγελίαν), τό Γέν. λα´ 11-13 (ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ δηλοῖ ἐν ὀνείρω εἰς τόν Ἰακώβ: "ἐγώ εἰμι ὁ Θεός ὁ ὀφθείς σοι ἐν τόπω Θεοῦ [ἐν Βαιθήλ, δηλαδή], οὐ ἤλειψάς μοι ἐκεῖ στήλην καί ηὔξω μοι ἐκεῖ εὐχήν"), τό Ἔξ. γ´ 2-5 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἐμφανίζεται εἰς τόν Μωϋσῆν ἐν τῇ βάτῳ τῇ φλεγομένῃ, ἀλλά τοῦ ὁμιλεῖ αὐτός ὁ Θεός), τό Κριτ. β´ 1-4 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἐμφανίζεται εἰς τούς υἱούς Ἰσραήλ καί τούς λέγει: "ἀνεβίβασα ὑμᾶς ἐξ Αἰγύπτου"), τό Κριτ. στ´ 11-24 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ φανεροῦται εἰς τόν Γεδεών καί τοῦ δίδει σημεῖον), τό Κριτ. ιγ´ 2-23 (ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ φανεροῦται εἰς τόν Μανωέ, ὁ ὁποῖος, ἀναγνωρίσας αὐτόν, λέγει εἰς τήν σύζυγόν του: "θανάτω ἀποθανούμεθα, ὅτι Θεόν εἴδομεν"), τό Ὠσηέ ιβ´ 4-5 (ὁ προφήτης ταυτίζει πρός ἄγγελον τόν θεῖον ἀντίπαλον, μετά τοῦ ὁποίου, κατά τό Γέν. λβ´ 25-31, ἐπάλαισεν ὁ Ἰακώβ καθ' ὅλην τήν νύκτα ἐπί τῆς ὄχθης τοῦ Ἰαβώκ). Πρός αὐτά τά κείμενα δυνάμεθα ἐπίσης νά παραλληλίσωμεν τό Ἔξ. κγ´ 20-22, ἔνθα ὁ Γιαχβέ ὑπόσχεται εἰς τόν Ἰσραήλ νά τοῦ ἀποστείλη ἕνα ἄγγελον ("τόν ἄγγελόν μου", κατά τούς Ο´), διά νά τόν ὁδηγῆ, καί διευκρινίζει: "τό ὄνομά μου ἔστιν ἐπ' αὐτῷ". Τό ὄνομα, κατά τήν Βίβλον, εἶναι ἰσοδύναμον πρός τό πρόσωπον (Ἔξ. κ´ 24, Ἱερεμ. ιδ´ 9). Ἑπομένως, ὁ ἄγγελος οὗτος, ἐπί τοῦ ὁποίου εἶναι τό ὄνομα τοῦ Γιαχβέ, ἀσκεῖ ἐξουσίαν ἐπί τοῦ Ἰσραήλ ὁμοίαν ἐκείνης τοῦ Γιαχβέ. Ἡ φωνή του καί τά προστάγματά του εἶναι αὐτοῦ τοῦ Γιαχβέ. Ἄς σημειωθῆ, τέλος, ὅτι συσχετίζονται ἐπίσης ἐνίοτε πρός τά ἐδάφια ταῦτα τό Γέν. ιη´ (ἤ ἐνώπιον τοῦ Ἀβραάμ θεοφάνεια παρά τήν δρῦν τοῦ Μαμβρῆ καί ἡ μεσίτευσις τοῦ Ἀβραάμ ὑπέρ τῶν Σοδόμων) καί τό Γέν. κη´ 10-15 (ἐμφάνισις τοῦ Γιαχβέ εἰς τόν Ἰακώβ κατά τό ὅραμα τῆς κλίμακος, βλ. καί Γέν. λα´ 11-13).

Ἀντιθέτως, ἡ δευτέρα κατηγορία ἐδαφίων ὑπογραμμίζει τήν διαστολήν μεταξύ τοῦ Γιαχβέ καί τοῦ ἀγγέλου του. Βλέπομεν τοῦτο εἰς τό Γέν. κδ´ 7 (αὐτός ὁ Γιαχβέ θά ἀποστείλη τόν ἄγγελόν του πρό τοῦ ὑπηρέτου τοῦ Ἀβραάμ εἰς Μεσοποταμίαν), εἰς τό Β´ Βασ. κδ´ 16 ("Κύριος... εἶπε τῷ ἀγγέλῳ τῷ διαφθείροντι ἐν τῷ λαῷ"), εἰς τό Ἀριθ. κ´ 16 ("καί ἀνεβοήσαμεν πρός Κύριον καί εἰσήκουσε Κύριος τῆς φωνῆς ἡμῶν καί ἀποστείλας ἄγγελον ἐξήγαγεν ἡμᾶς ἐξ Αἰγύπτου" ) καί εἰς τά Ἔξ. λβ´ 34 καί λγ´ 2. Εἰς τά δύο τελευταῖα ἐδάφια, ὁ λόγος εἶναι περί ἑνός ἀγγέλου, τόν ὁποῖον ὁ Γιαχβέ, μετά τό ἐπεισόδιον τοῦ χρυσοῦ μόσχου, διακηρύσσει ὅτι θά ἀποστείλη διά νά ὁδηγήση τόν Ἰσραήλ εἰς τήν Γῆν τῆς Ἐπαγγελίας. Ὁ ἄγγελος οὗτος διαστέλλεται ἀπό τόν Γιαχβέ καί εἶναι μάλιστα κατώτερός του. Πράγματι, ὀφείλει νά ἀντικαταστήση τόν Γιαχβέ, ὁ ὁποῖος, τιμωρῶν τόν Ἰσραήλ διά τήν ἀποστασίαν του, ἀρνεῖται πλέον νά ὁδηγῆ αὐτοπροσώπως τόν λαόν του. Τέλος, εὑρίσκομεν τήν αὐτήν διαστολήν μεταξύ Γιαχβέ καί ἀγγέλου του εἰς τό Ἠσ. ξγ´ 9, ἐν τῇ μεταφράσει τῶν Ο´: "οὐ πρέσβυς οὐδέ ἄγγελος, ἀλλ' αὐτός Κύριος ἔσωσεν". Ὁ προφήτης ὑπαινίσσεται ἐδῶ τό ἔξ. λγ´ 14 καί ἀναμιμνήσκεται τῆς ἀναφερομένης ὑπό τῶν στίχων 12-15 τοῦ αὐτοῦ κεφαλαίου παραδόσεως, κατά τήν ὁποίαν ὁ Γιαχβέ ὑπεσχέθη εἰς τόν Μωϋσῆν νά ὁδηγήση αὐτοπροσώπως τόν Ἰσραήλ.

Οἱ πλεῖστοι τῶν ἀρχαίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἔχοντες ὑπ' ὄψιν τόν Φίλωνα τόν Ἀλεξανδρέα, ὁ ὁποῖος ἐταύτισε τόν ἄγγελον τοῦ Γιαχβέ μέ τόν Λόγον, ἐνόμισαν ὅτι ἀνεγνώρισαν εἰς αὐτό τό πρόσωπον θείαν ὑπόστασιν καί ὑπέθεσαν μίαν προσωπικήν φανέρωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, προοιμιαζομένην τήν ἐνανθρώπησίν του (Ἰουστῖνος, Πρός Τρύφ. 57-60, PG VI, 605-613, Εἰρηναῖος, Κατά Αἱρέσ.1. IV, V- VII, PG VII, 983-993, Κύριλλος Ἰεροσ., Κατηχ. XIV, 27, PG XXXIII, 861, Μ. Βασίλειος, Κατά Εὐνομ. 1. ΙΙ, 18, PG XXIX, 609-612). Ἀλλ' ὁ Αὐγουστῖνος, ἐκ θεολογικῶν δεδομένων ἐκτιθεμένων εἰς τό De Trinitate, 1. II, V, 1. III, PL XLII, 848-886, δέν βλέπει εἰς τάς ἐμφανίσεις τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ, εἰμή κτιστήν ἀγγελικήν μορφήν, μεταδίδουσαν τούς λόγους τοῦ Θεοῦ (αὐτόθι 1. ΙΙΙ, XI ἤ 22 27, στήλ. 882-886. Ἠκολουθήθη δέ εἰς τήν ἄποψιν αὐτήν ὑπό τῶν δυτικῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, ἰδίως ὑπό Γρηγορίου τοῦ Μεγάλου (Moral., 1, XXVII, I. PL LXXVI, 447 κ. ἑξ.) καί Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτου (Sum. Theol., Iα´, Q XLII, α´ 7).

Οἱ νεώτεροι ἐρευνηταί προσεπάθησαν ἐπίσης νά λύσουν τό πρόβλημα τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ, βασιζόμενοι ὅμως κυρίως ἐπί τῆς ἑρμηνείας τοῦ κειμένου. Τρεῖς θεωρίαι διετυπώθηκαν πρός ἐξήγησιν τοῦ συνόλου τῶν ἀφορώντων εἰς τόν ἄγγελον τοῦ Γιαχβέ δεδομένων. Ἡ πρώτη ἐπανέρχεται εἰς τά συμπεράσματα τοῦ Αὐγουστίνου καί ὑποστηρίζει, ὅτι ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ εἶναι ἀγγελιαφόρος, πράγματι διάφορος τοῦ θεοῦ. Ἀναπτύσσεται, μέ παραλλαγάς, ἰδίως ὑπό τῶν J. Rybinsky (Der mal’ akh Jahwe, Paderborn 1930), F. Stier (Gott und sein Engel im A.T., Alttestamentliche abhandlungen, XII, 2, Münster W., 1934) κ.λπ. Οἱ θιασῶται τῆς θεωρίας ταύτης, ἐκτός τῶν χωρίων ὡς τό Γέν. κδ´ 7, Ἀριθ. κγ´ 31, Ἔξ. λγ´ 1-3, Δ´ Βασ. κδ´ 16 καί Ἠσ. ξγ´ 9 (κατά τούς Ο´), ἐπικαλοῦνται πρός στήριξιν τῆς θέσεώς των τήν ἔννοιαν τῆς λέξεως "μάλ ἄκ" καί ὑπογραμμίζουν, ὅτι ὁ ἀγγελιαφόρος εἶναι κατ' ἀνάγκην ἄλλος ἀπό τόν ἀποστέλλοντα. Πρέπει ὅμως νά παραδεχθῆ τις, ὅτι ἡ ἐν λόγω θεωρία δέν ἐξηγεῖ τήν συχνήν ταύτισιν τοῦ Γιαχβέ καί τοῦ ἀγγέλου του. Δυνάμεθα ἐπίσης νά διερωτηθῶμεν ἄν εἰς τό Γέν. κδ´ 7 πρόκειται πράγματι περί τοῦ ἀγγέλου, ὁ ὁποῖος ἀλλαχοῦ ἀποκαλεῖται "μάλ ἄκ Γιαχβέ", καί ἄν εἰς τά Ἀριθ. κ´ 6, Ἔξ. λγ´ 1-3 καί 1-3 καί Ἠσ. ξγ´ 9 γίνεται λόγος πράγματι περί τοῦ αὐτοῦ μέ τόν τοῦ Ἔξ. κγ´ 20 κ.ἄ. ἀγγέλου.

Ἐπειδή λοιπόν τά χρησιμοποιούμενα πρός κατοχύρωσιν τῆς πρώτης θεωρίας ἐδάφια δέν εἶναι τόσον πειστικά, ὅσον φαίνονται, ἐδόθη ὁ λόγος εἰς μίαν ἄλλην θεωρίαν. Αὕτη ὑποστηρίζει τήν ταυτότητα Γιαχβέ καί ἀγγέλου του. Τήν διατύπωσίν της εὑρίσκομεν ἰδίως εἰς τούς A. B. Davindson (ἄρθρ. Angel, ἐν Hasting’ s, Bible Dictionary, I. σ. 93-97), J. Touzard (ἄρθρ. Ange de Yahveh, ἐν Dictionnaire de la Bible, Supplément, I, σ. 242-263), B. Stern (Der Engel des Auszugs, ἐν Biblica, 1939, σ. 286-237) κ.λπ. Κατά τούς συγγραφεῖς αὐτούς, μέ σπουδαίας ἀποχρώσεις ἀντιλήψεως, ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ εἶναι ἡ προσιτή εἰς τάς αἰσθήσεις φανέρωσις τοῦ ἀοράτου Θεοῦ. Καθ' ὅλας δηλαδή τάς ἐμφανίσεις τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ, πρόκειται περί αὐτοῦ τούτου τοῦ Θεοῦ, φανερουμένου ὑπό ὁρατήν μορφήν ἤ, γενικῶς, διακρινομένου διά τῶν αἰσθήσεων. Οὕτως, ἐξηγεῖται διατί εἰς τά ἀρχαῖα κείμενα ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ἐκφράζεται ὡς ὁ ἴδιος ὁ Θεός καί ὅσοι τόν βλέπουν διακηρύσσουν ὅτι εἶδον τόν Θεόν. Ὅσον ἀφορᾶ εἰς τόν ὅρον "ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ", πρόκειται περί ἐκφράσεως μιᾶς ἀρχεγόνου εἰσέτι θεολογίας, ἡ ὁποία δέν εἶναι ἀκόμη ἱκανή νά διακρίνη μεταξύ αὐτῆς ταύτης τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ καί ὡρισμένων ἐξωτερικῶν φανερώσεών της.

Νεώτεροί τινες ἐρευνηταί, ὡς ὁ π. Lagrange (L’ Ange de Jahvé, ἐν Revue Biblique, 1903, σ. 212-223), ὁ G. Von Rad (Angelos ἐν Theologisches Wörterbuch zum A.T., I, σ. 72 κ. ἑξ.), καί νεώτερα ὑπομνήματα εἰς τήν Γένεσιν καί τούς Κριτάς προτείνουν τρίτην θεωρίαν, κατά τήν ὁποίαν τό πρόσωπον καί ὁ ὅρος τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ ἤ τοῦ Ἐλωχίμ εἰσήχθησαν "a posteriori" εἰς τάς περί τῶν θεοφανειῶν διηγήσεις, αἱ ὁποῖαι ἀρχικῶς ὡμίλουν μόνον περί Γιαχβέ καί Ἐλωχίμ. Κατά τούς θιασώτας τῆς ἐκδοχῆς ταύτης, αἱ θεοφάνειαι παρίσταντο εἰς τάς ἀρχαίας διηγήσεις ὡς ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ προσιταί εἰς τάς αἰσθήσεις, ἀργότερον δέ, πρός προσαρμογήν τῶν ἀρχαίων διηγήσεων εἰς τάς ἀπαιτήσεις μιᾶς θεολογίας μᾶλλον ἐξειλιγμένης καί πρός ἀντιμετώπισιν τῶν ἀνθρωπομορφισμῶν, οἱ ὁποῖοι δεν ἐνηρμονίζοντο εἰς τήν περί ὑπεροχῆς τοῦ Θεοῦ ἰδέαν, διεμόρφωσαν τάς θεοφανικάς περιγραφάς διά τῆς ἀντικαταστάσεως τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἄγγελον τοῦ Γιαχβέ ἤ τοῦ Ἐλωχίμ. Αἱ διορθώσεις αὐταί ἔγιναν μέ ἐλαφροτάτην ἀλλαγήν τοῦ κειμένου, πρᾶγμα ὅπερ ἐξηγεῖ τάς συχνάς ἐναλλαγάς μεταξύ Γιαχβέ καί τοῦ ἀγγέλου του: ὁ ἄγγελος ἐμφανίζεται, ἀλλ' ὁ Θεός ὁμιλεῖ κ.λπ.

Τό προτέρημα τῆς τρίτης θεωρίας εἶναι ἀκριβῶς τό ὅτι προσπαθεῖ νά δώση μίαν ἐξήγησιν εἰς αὐτήν τήν ἐπί πολλῶν ἐδαφίων ἐναλλαγήν μεταξύ Γιαχβέ καί τοῦ ἀγγέλου του. Δυστυχῶς ὅμως ἡ ἐν λόγω ὑπόθεσις δέν στηρίζεται εἰς ὅ,τι γνωρίζομεν ἐκ τῆς ἱστορίας τοῦ βιβλικοῦ κειμένου καί εἰς τάς σχετικάς μαρτυρίας. Δέν λαμβάνει ἐπίσης ὑπ' ὄψιν τό γεγονός, ὅτι δέν διωρθώθησαν κατά τήν αὐτήν ἔννοιαν ἄλλαι ἀρχαῖαι διηγήσεις σχετικαί πρός θεοφανείας, ὡς αἱ Γέν. ιη´, Ἔξ. κδ´ 9-11 κ.λπ.

Ἀναφέρομεν, διά νά εἴμεθα πλήρεις, τήν ἐπί τοῦ θεολογικοῦ πεδίου διατυπωθεῖσαν εἰκασίαν ὑπό τοῦ νεωτέρου ὀρθοδόξου συγγραφέως πρωθιερέως Σεργίου Μπουλγκακώφ εἰς τήν ἀγγελολογικήν πραγματείαν του "Ἡ κλῖμαξ τοῦ Ἰακώβ" (ρωσιστί), Παρίσιοι 1929, σ. 181-193. Κατά τόν π. Μπουλγκακώφ, ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ εἶναι κτιστή ἀγγελική μορφή, ἀλλ' ὁ ἴδιος ὁ Θεός φανεροῦται διά τοῦ προσώπου της. Τό γεγονός ὅτι οἱ ἄγγελοι εἶναι οἱ μηνύτορες τοῦ Θεοῦ, σημαίνει ὄχι μόνον ὅτι μεταδίδουν τούς λόγους του, ἀλλά καί ὅτι ἐκδηλώνουν τήν παρουσίαν του, χρησιμοποιούμενοι ὡς ἐνδιάμεσοι κατά τήν προσωπικήν ἀποκάλυψιν τῶν θείων ὑποστάσεων. Οὕτως, ὁ π. Μπουλγκακώφ χαρακτηρίζει τάς ἐμφανίσεις τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ ὡς "θεοφανικάς ἀγγελοφανείας", τάς ὁποίας ἀνατοποθετεῖ εἰς τά γενικά πλαίσια τῆς διδασκαλίας περί τῆς φύσεως καί τοῦ ἔργου τῶν ἀγγέλων, ὡς ταῦτα ὥρισε καί κατέστησεν ἡ δημιουργική θέλησις τοῦ Θεοῦ.

Ὀφείλομεν, πάντως, νά προσθέσωμεν ὅτι, καθ' ὅ μέτρον προχωρεῖ ἡ παλαιοδιαθηκική ἀποκάλυψις, αἱ ἀναφερόμεναι εἰς τάς ἐμφανίσεις τοῦ ἀγγέλου τοῦ Γιαχβέ μαρτυρίαι καθίστανται ἀραιότεραι. Εἰς τάς προφητικάς βίβλους, ἐξαιρέσει τῆς τοῦ Ζαχαρίου, ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ δέν μνημονεύεται. Ἡ ἔκφρασις "μάλ ἄκ Γιαχβέ", εἴτε εἰς τόν ἑνικόν (Ἀγγ. α´ 3, Μαλ. β´ 7), εἴτε εἰς τόν πληθυντικόν (Ἠσ. μδ´ 26), σημαίνει εἰς τά κείμενα αὐτά ἀνθρώπους διαγγελεῖς: προφήτας (βλ. καί Β´ Παράλ. λστ´ 15), καί ἱερεῖς (βλ. καί Σοφ. Σειρ. ε´ 15). Εἰς τόν Ζαχαρίαν, χρησιμεύει πρός δήλωσιν ἰδιαιτέρου τινός ἀγγέλου, ἀλλ' ὁ ἄγγελος οὗτος διαστέλλεται σαφέστατα ἀπό τόν Θεόν. Οὕτως, εἰς τά μεταγενέστερα βιβλία τῆς Π. Διαθήκης, ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ δέν ἔχει πλέον τόν ρόλον, τόν ὁποῖον τοῦ ἀποδίδουν τά ἀρχέγονα κείμενα. Μετά τήν αἰχμαλωσίαν, διαστέλλεται σαφέστατα ἀπό τόν Γιαχβέ καί παρουσιάζεται πάντοτε ὡς ἁπλοῦς μηνύτωρ τοῦ Θεοῦ, ὡς ἐκτελεστής τῶν προσταγμάτων του.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-