Η βιβλική αντίληψη περί Ιστορίας

Τόσο στα παραπάνω παραδείγµατα όσο και σε όλες τις ανάλογες περιπτώσεις, όπου διαπιστώνεται επίδραση των βιβλικών συγγραφέων από το πνευµατικό τους περιβάλλον, η χρήση εικόνων ποτέ δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά αυτές εντάσσονται µέσα στην αφήγηση για  την εξυπηρέτηση των σκοπών της.  Ο τρόπος µε τον οποίο ταξινοµούνται  οι αφηγήσεις µέσα στην Αγία Γραφή µαρτυρεί τη σαφή πρόθεση των συντακτών της να αφηγηθούν  όχι  µύθους αλλά  ιστορία, και  µάλιστα µια ιστορία παγκόσµια που αρχίζει µε τη δηµιουργία του κόσµου και φτάνει µέχρι τα έσχατα. Μια ιστορία όµως που δεν αποσκοπεί στην καταγραφή των γεγονότων της ανθρώπινης κοινωνίας του παρελθόντος, αλλά  στην περιγραφή των σχέσεων του Θεού µε τον άνθρωπο. Και είναι αυτή ακριβώς η πρόθεση που διαφοροποιεί την Παλαιά ∆ιαθήκη από τις µυθολογίες  όλων των άλλων λαών.  Ενώ, δηλαδή, για  τους γύρω λαούς ο Θεός λατρεύεται για  κάτι  που βεβαιώνεται από τον µύθο,  στον Ισραήλ ισχύει  το αντίθετο· η ιστορία είναι σε πρώτη γραµµή το πεδίο όπου εµφανίζεται η σωτήρια δύναµη του Θεού.  Αυτό φαίνεται πολύ καθαρά στην πρώτη εντολή (Έξοδος κ΄ 2), σύµφωνα µε την οποία ο Ισραήλ καλείται να λατρέψει τον Θεό όχι για ενέργειές του σε  κάποιο  αρχέγονο µυθικό  παρελθόν  (δηµιουργία,  κατακλυσµός,  συντριβή των δυνάµεων του χάους, κλπ) αλλά για τη συγκεκριµένη επέµβασή του στην έξοδο από την Αίγυπτο.




Αρχίζοντας η Βίβλος την εξιστόρησή της µε το “εν αρχή”, δηλώνει ταυτόχρονα ότι σ’  αυτήν την αρχή αντιστοιχεί  και  ένα τέλος.  Ό,τι  µεσολαβεί αποτελεί  την Ιστορία, όπως την αντιλαµβάνονται οι βιβλικοί συγγραφείς, τη διαλεκτική, δηλαδή, των πρωτοβουλιών του Θεού και των απαντήσεων του ανθρώπου.  Ο τρόπος µε τον οποίο η Παλαιά ∆ιαθήκη περιγράφει την ιστορία των σχέσεων του Θεού µε τον άνθρωπο είναι να αφηγείται µια επιµέρους ιστορία. Όµως αυτή η επιµέρους ιστορία του Θεού µε έναν λαό δεν χάνει ποτέ την αναφορά της στην ιστορία του συνόλου, στην ιστορία της ανθρωπότητας και του κόσµου. Η Παλαιά ∆ιαθήκη αρχίζει και τελειώνει µε τον ίδιο τρόπο. Στις αρχές της ενεργεί ο Θεός στον κόσµο και στην ανθρωπότητα ως σύνολο και το ίδιο κάνει και στο τέλος στα αποκαλυπτικά κείµενα. Υπάρχει µια άµεση αντιστοιχία ανάµεσα στην αρχέγονη εποχή και στα έσχατα, όπως προκύπτει και  από τη γλώσσα  και  την ορολογία που χρησιµοποιούν οι  ιεροί συγγραφείς. Ανάµεσα στις απαρχές και  τα έσχατα διαδραµατίζεται µια ιδιαίτερη ιστορία του Θεού  µε  µια  οµάδα ανθρώπων.

 Η  ιστορία  αυτή  αρχίζει   µε  την  κλήση  ενός περιπλανώµενου βοσκού, του  Αβραάµ, του  πρώτου ανθρώπου   που  δέχεται   να ακολουθήσει ανεπιφύλακτα το θέληµα του Θεού, και γι’ αυτό ο Θεός τον αξιώνει να γίνει γενάρχης ενός λαού που θα είναι φορέας αυτής της εµπειρίας της συνεργασίας του Θεού µε τον άνθρωπο σε ιστορικό επίπεδο. Η ιστορία συνεχίζεται µε την σωτηρία του λαού που προήλθε από τον Αβραάµ από την Αίγυπτο που αντιστοιχεί στη σωτηρία του Ισραήλ από τη Βαβυλώνα και φθάνει στο σκοπό της µε τη σωτηρία εν Χριστώ, η οποία µε τη σειρά της θεµελιώνει την επιµέρους ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας που όµως και πάλι αναφέρεται σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η  ιδιαίτερη  σχέση  του  Θεού µε  µια  οµάδα καθορίζεται  από σωτηριώδεις ενέργειες·  είναι µια ιστορία σωτηρίας, που συνήθως ονοµάζεται “ιστορία της θείας οικονοµίας”.  Ο χαρακτηρισµός αυτός, αν και συνήθης στη θεολογική  γλώσσα, δεν είναι πάντοτε σαφής, γι’  αυτό χρειάζεται  κάποια επεξήγηση.   Το αποφασιστικό σ’ αυτήν την ιστορία δεν είναι  οι σωτηριώδεις καταστάσεις, αλλά  οι εµπειρίες της σωτηρίας.  Όµως η ιστορία αυτή δεν περιλαµβάνει µόνο σωτηριώδεις ενέργειες του Θεού  προς  τον  λαό  του.  Μια  ιστορία  δεν  µπορεί  να  αποτελείται   µόνον από σωτηριώδεις ενέργειες ή εµπειρίες της σωτηρίας. Η καθοριζόµενη από τις σωτηριώδεις ενέργειες του Θεού ιστορία παραµένει στενά συνδεδεµένη µε τη µέριµνα του Θεού για τον κόσµο. Ο κριτής πρέπει να γεννηθεί, ο προφήτης πρέπει να φάει και ο ιερέας χρειάζεται  ζώα για  να θυσιάσει.  Έτσι η πρόνοια του Θεού φροντίζει την οικογένεια, τη σοδειά στα χωράφια, τα ζώα στα βοσκοτόπια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δηλώνεται ο παγκόσµιος χαρακτήρας της πρόνοιας του Θεού.  Αυτή συντηρεί τις οικογένειες, τις φυλές, τους λαούς, ακόµη και έξω από τον Ισραήλ, ακόµη και τους εχθρούς  του Ισραήλ, και ολόκληρη την ανθρωπότητα που παραµένει στα χέρια του δηµιουργού.

Η ευλογία του Θεού επεκτείνεται σε όλα τα ζωντανά δηµιουργήµατα, σε ολόκληρη την ανθρωπότητα ως σύνολο.

Η σύνδεση των σωτηριωδών ενεργειών µε την πρόνοια του Θεού στις αφηγήσεις της Παλαιάς  ∆ιαθήκης έχει  ως συνέπεια το να υπόκειται  πάντοτε στην ιδιαίτερη ιστορία του Θεού µε τον λαό του η παγκόσµια προοπτική. Στην αρχή της πατριαρχικής ιστορίας η προοπτική αυτή καθίσταται εµφανής µε την υπόσχεση «καὶ ἐνευλογηθήσονται ἐν σοὶ πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς» (Γένεσις ιβ΄ 3) που δίνεται από τον Θεό στον Αβραάµ.  Στην ιστορία των προφητών τα  όσα συµβαίνουν στον Ισραήλ τίθενται στο υπόβαθρο  της ιστορίας των λαών και  της παγκόσµιας ιστορίας. Στο τέλος της προφητείας βρίσκεται ο “δούλος του Κυρίου”, ο οποίος αποστέλλεται «εἰς φῶς ἐθνῶν, εἰς σωτηρίαν  ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς»  (Ησαΐας  µθ΄ 6) και αργότερα, στις εσχατολογικές προφητείες, η σωτηρία ανοίγεται σε όλους τους λαούς. Και τέλος, ο Ιησούς πεθαίνει στο σταυρό, επειδή «οὕτως ἠγάπησεν ὁ Θεὸς ταὸν κόσµον» (Ιωάν. γ΄16).

Καθίσταται, εποµένως, προφανές ότι η ιστορία του Θεού µε τον λαό του έχει από την αρχή µέχρι το τέλος την ανθρωπότητα ως στόχο. Όταν χάνεται αυτός ο στόχος - και  αυτό συµβαίνει κάθε  φορά που αποµονώνεται ένα βιβλικό  γεγονός  από τη συνάφεια της ιστορίας της θείας οικονοµίας και αντικειµενοποιείται- ακόµη και οι πιο  συναρπαστικές αφηγήσεις,  ακόµη και  οι  πιο  υψηλές  ηθικές  ή  θεολογικές διδασκαλίες παύουν να είναι Αγία Γραφή και καταντούν ευσεβείς ιστορίες. (βηυ `γ)

----------------------------------------------

Παλαιά ∆ιαθήκη:

Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;

Καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Τµήµα Θεολογίας Α.Π.Θ.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με αναφορά πηγής
  ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
!-